بررسی بافت فرسوده پیرامون حرم مطهر رضوی در شهر مشهد

فرسودگی بافت که نتیجه فرسایش کالبدی، اقتصادی و اجتماعی است، به مرور محدودهای از شهر را از چرخه حیات و زندگی شهری و شهروندی خارج کرده و سبب هدر رفتن زمین در بخشهای توانمند شهر – محدوده های مرکزی و بافت های قدیمی می شود و فضاهای خالی و بافتهای فرسوده در دل شهرها در حالی رها شده اند که گسترش کالبدی شهر هر روز معضلی جدید بر مسائل و مشکلات موجود می افزاید. در تعریف بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری ابتدا به تفاوت بین مفاهیم نگهداری، بازسازی، بهسازی و نوسازی شهری می پردازیم که هر یک ارتباط با ویژگی های بافت، سطحی از مداخله طراح یا برنامه ریز را ایجاب می نماید، اما عناوینی هم چون بافت فرسوده، بافت متروکه، بافت آسیب پذیر، همگی به بخش هایی اشاره دارد که قابلیت زندگی در آنها از جنبه های مختلف کالبدی، ساختاری، اجتماعی و محیطی با نیازهای زندگی کنونی مطابقت ندارد. از عوامل مهم در تعریف چنین بافت آسیب پذیری، ساختمان ها در برابر حوادثی مانند زلزله و یا به عبارتی دیگر خطرپذیری آنهاست شبکه گذربندی و دسترسی که فاقد کارایی لازم است، کمبود سطوح فضاهای باز، نحوه دفع فاضلاب های خانگی که در چنین بافت هایی عمدتا به طور مستقیم و از طریق جوی معابر به شبکه جمع آوری آب های سطحی می پیوندد و نیز محرومیت از دسترسی به خدمات عمومی، مجموعا جنبه هایی که کیفیت زندگی شهری و بافتی غیرسالم را معرفی می کند. در عین حال به دلیل قدمت چنین بافت هایی، فضاها و ساختمان های با ارزشی را نیز می توان در چنین بافت هایی یافت که نیاز به حفاظت و مرمت آنها وجود دارد و البته آنچه در حفظ و تداوم نیاز به احیا دارد صرفا پوسته کالبد نیست بلکه زندگی و فرهنگ است. با این حال حفاظت و مرمت حتی در کالبدی اش هزینه بردار است و معمولا هزینه آن بیش از تخریب و نوسازی است و بنابراین گرایش به نوسازی در بافت های قدیمی بسیار بیشتر است. فرسودگی بافت شناسی از نارسایی های متعدد و متنوعی است که بر شرایط کالبدی، کارکردی و کیفیت زندگی جمعی در این مناطق تاثیر جدی دارند. آسیب شناسی این نارسایی ها امری ضروری و با اهمیت است که در ادامه به هایی آن پرداخته می شود.

کلیدواژه ها:

بافت فرسوده ، بهسازی ، مداخله ، بازسازی ، نوسازی ، توسعه شهری