بررسی محدودیت ها، قابلیت ها و روند پروژه های تثبیت ماسه های روان در کشور در 4 دهه اخیر

روند اجرای طرح های تثبیت ماسه های روان و مقابله با بیابان زایی در دفتر امور بیابان را می توان در دو بخش قبل و بعد از برنامه اول توسعه اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی کشور، مورد نقد و بررسی قرار داد. عملیات مقابله با فرسایش بادی و بیابان زدایی تا برنامه اول توسعه از نظر نوع نگاه کلان، در سیاست گزاری و برنامه ریزی، نوع مدیریت به طور عمده مدیریت بحران بوده و روش های مقابله با فرسایش بادی، محدود به عملیات مالچ پاشی، احداث بادشکن و نهال کاری، تأکید و تمرکز فعالیت ها در مناطق تحت تأثیر خسارت، تمرکز اجرای عملیات بیولوژی با استفاده از سه گونه تاغ، سمر، گز، مدیریت اجرایی در قالب مدیریت کمپ و صرفاً بشکل دولتی، نوع تعامل تنها درون سازمانی، رابطه بین بخش های تحقیق، آموزش و اجرا بصورت انتزاعی و نوع دانش مورد استفاده تنها تکیه بر آموزه های دانشگاهی، تجارب کارشناسی و توجه کمتر به دانش بومی بوده است. از مهم ترین اقدامات دفتر در برنامه اول توسعه، تاٌسیس قرارگاه های عملیاتی، در برنامه دوم توسعه، استانی شدن اعتبارات پروژه های اجرائی و تمرکززدائی، کاهش تصدی گری و تغییر درسیاست گزاری و برنامه ریزی، در پنج ساله سوم توسعه، مطالعه و شناسائی کانون های بحرانی فرسایش بادی و تعیین اولویت های اجرائی، تهیه برنامه اقدام ملی مقابله با بیابان زایی و کاهش اثرات خشکسالی، تعیین شاخص ها و معیارهای بیابان زایی و واسنجی آن، تهیه برنامه مدیریت مناطق بیابانی و هم سو شدن با برنامه های زیست محیطی جهانی در قالب همکاری های بین المللی و در برنامه پنج ساله چهارم توسعه، عملیات اجرایی کنترل کانون های بحرانی بیابان زا (5/1 میلیون هکتار) و اجرای چهار طرح بین المللی بزرگ مقیاس نام برد. محدودیت حال حاضر به طور عمده مربوط به سیستم بودجه ریزی و تخصیص اعتبارات، جذب نشدن نیروی انسانی و وجود قوانین و مقررات ناکارآمد در مقایسه با قبل بوده و از مهم ترین قابلیت ها می توان به دستیابی به روش های مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی اشاره نمود.

کلیدواژه ها:

بیابان زدایی ، تثبیت ماسه های روان ، کانون های بحرانی ، طرح بین المللی بزرگ مقیاس