بررسی خصوصیات مورفوسکوپی و گرانولومتری ذرات ماسه در ارگ خارتوران شاهرود

ارگ خارتوران با مساحت حدود 145230 هکتار در شرق استان سمنان قرار دارد. اطراف این ارگ وسیع در محدوده استان سمنان مراکز جمعیتی روستایی قرار دارد. وجود رسوبات جدید در برخی مناطق غربی نشان از فعال بودن فرسایش بادی در داخل ارگ و نیز برداشت از منشاء طبیعی آن است. از نظر مورفولو‍ژی تپه­های طولی،‌ عرضی، سیف، نبکاهای کوچک، مجموعه بارخان­های ناقص و تپه­های باد پناهی دیده می­شود. میانگین pH ماسه­ها 86/7 و میانگین EC آن 84/0میلی­موس اندازه­گیری شد. در بررسی مورفوسکوپی وضعیت سطح دانه ماسه­ها در مناطق شمال غربی ارگ ذرات ماسه تقریباً به یک اندازه درخشان و کدر هستند. اما در نقاط جنوبی ذرات درخشان بیش­تر است. از نظر شکل، دانه­ها در گروه دانه­های ساییده شده و گرد قرار می­گیرند که حاکی از طی مسافت زیاد ماسه­ها است. البته با کاهش قطر ذرات، درصد گردی ماسه­ها افزایش می­یابد. در شمال ارگ میانگین قطر ذرات 8/143، ضریب جورشدگی 29/1 و ضریب کج شدگی ذرات 178/0 برآورد شده است. بنابراین جورشدگی آن در حد خوب (طبقه دوم) و کج شدگی آن نیز در حد متقارن (طبقه سوم) قرار می­گیرد. اما در مناطق جنوبی میانگین قطر ذرات 1/145، ضریب جورشدگی 26/1 و ضریب کج شدگی ذرات 29/0- برآورد شده است. بنابراین جورشدگی آن در حد خیلی خوب (طبقه اول) و کج شدگی آن نیز در حد متقارن خوب (طبقه دوم) قرار می­گیرد. نکته مهم دیگر این­که فرسایش بادی به صورت فعال بوده و ماسه­های جدید روی تپه­های قدیمی ترسیب می­نمایند. البته محل برداشت این ماسه­ها به احتمال از قسمت­های شمالی ارگ صورت می­گیرد . با توجه به وسعت ارگ، پوشش گیاهی متنوعی بر آن چیده شده است.

کلیدواژه ها:

ارگ خارتوران ، فرسایش بادی ، سمنان