بررسی ترکیب شیمیایی و ارزش غذایی سیلاژ بوته گوجه فرنگی به‎ روش برون‎ تنی در تغذیه دام

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: کشورهای در حال توسعه به ‎ویژه با شرایط آب وهوایی خشک، با مشکل کمبود خوراک دام مواجه هستند، بنابراین استفاده از محصولات فرعی کشاورزی که اغلب به صورت فرآوری شده در جیره غذایی نشخوارکنندگان قرار می گیرد، می تواند علاوه بر تامین بخشی از خوراک مورد نظر، هزینه های مربوط به خوراک دام را نیز کاهش دهد. همچنین، استفاده مجدد از ضایعات و پسماند کشاورزی در تغذیه دام یکی از روش های مدیریت ضایعات و پسماندهای کشاورزی است که خطرات آلودگی محیط زیست را نیز کاهش می دهد. شاخ و برگ حاصل از هرس بوته گوجه فرنگی در گلخانه های پرورش و تولید این محصول ارزشمند یکی ضایعات کشاورزی عمده است که با توجه به حجم بالای تولید آن می توان تغذیه آن را به‎ عنوان بخشی خوراک دام موردتوجه قرار داد. هدف از این مطالعه بررسی ارزش غذایی سیلاژ بوته گوجه فرنگی در شرایط آزمایشگاهی به عنوان جایگزین بخشی از علوفه در خوراک دام و هم‎چنین تعیین اثر افزودنی های باکتریایی بر کیفیت سیلاژ مذکور بود. مواد و روش ها: بوته های هرس شده گوجه فرنگی و باقی‎ مانده در سطح مزارع گلخانه ای که جزء پسماند محصولات کشاورزی هستند از گلخانه های صنعتی منطقه آذربایجان شرقی جمع آوری، به قطعات ۳ تا ۵ سانتی‎متری خرد شدند و عمل سیلوکردن در مینی سیلو انجام گرفت. افزودنی های میکروبی مدنظر و مقادیر مورد استفاده در این آزمایش شامل ۱- افزودنی باکتریایی با نام تجاری SiloLact، محصول شرکت پردیس رشد مهرگان کشور ایران، حاوی باکتری های لاکتوباسیلوس پلانتاریوم، باسیلوس اسیدوفیلوس، و دکستروز مونوهیدرات (به‎ ازای هر گرم علوفه ۱۰۶ واحد تشکیل دهنده ی کلنی اضافه شد)، ۲- سایلولاکت آنزیمی با نام تجاری enzymatic-SiloLact محصول شرکت پردیس رشد مهرگان کشور ایران،؛ حاوی باکتری های لاکتوباسیلوس پلانتاریوم، لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس، آنزیم سلولاز، زایلاز و دکستروز مونو هیدرات (به‎ازای هر گرم علوفه ۱۰۶ واحد تشکیل دهنده ی کلنی اضافه شد) و ۳- افزودنی سیلووان حاوی لاکتوباسیلوس بوکنری، لاکتوباسیلوس پلانتاروم، انتروکوکوس فاسیوم، لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و پدیوکوکوس اسیدی لاکتیسی به‎ میزان ۱۰۱۰ CFU/g به‎ همراه مولتی آنزیم بودند که بر اساس مقادیر توصیه شده توسط کارخانه سازنده با آب مخلوط و به صورت اسپری بر روی علوفه های خرد شده اضافه شدند. تیمارهای آزمایشی شامل: ۱- سیلاژ بوته گوجه فرنگی بدون افزودنی، ۲- سیلاژ بوته گوجه فرنگی به‎ همراه افزودنی سیلولاکت آنزیمی، ۳- سیلاژ بوته گوجه فرنگی به‎ همراه افزودنی سیلولاکت غیر آنزیمی و ۴- سیلاژ بوته گوجه فرنگی به‎ همراه افزودنی سیلووان. لازم به توضیح است که در تهیه سیلاژ برای هر تیمار سه تکرار در نظر گرفته شد. ترکیبات شیمیایی اندازه گیری شده شامل ماده خشک، پروتئین خام، خاکستر، چربی خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی،pH  و پارامترهای تخمیر شامل اسیدهای چرب فرار، اسیدلاکتیک، نیتروژن آمونیاکی، کربوهیدرات های محلول و همچنین اندازه گیری تولید گاز و قابلیت هضم به ‎روش آزمایشگاهی بودند. در این آزمایش، ارزیابی ظاهری و فیزیکی سیلاژها و همچنین پایداری هوازی نیز بررسی شد. این تحقیق در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد و داده های حاصل با نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج به دست آمده در بررسی های سیلاژ بوته گوجه فرنگی نشان دادند که افزودنی میکروبی سایلووان و سایلولاکت غیر آنزیمی تاثیر معنی داری بر میزان pH سیلاژ نسبت به تیمار شاهد داشتند. بوته های گوجه‎ فرنگی سیلو شده با افزودنی سایلووان، مقادیر ماده خشک و پروتئین خام بیشتری نسبت به تیمار شاهد داشتند. افزودنی های سایلولاکت آنزیمی و سایلووان، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی سیلاژ را نسبت به تیمار شاهد کاهش داد. میزان کل اسیدهای چرب فرار و اسید لاکتیک در تیمارهای سیلوشده با افزودنی باکتریایی نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت ولی تفاوت معنی داری مشاهده نشد. با بررسی انرژی قابل متابولیسم، انرژی ویژه شیردهی، ماده آلی قابل هضم و اسیدهای چرب زنجیره­کوتاه سیلاژ بوته گوجه‎فرنگی بدون فرآوری و فرآوری شده با افزودنی مشخص شد که فرآوری تاثیری بر انرژی قابل متابولیسم نداشت ولی انرژی ویژه شیردهی، ماده آلی قابل هضم و اسیدهای چرب کوتاه زنجیره را به‎ طور معنی داری تحت تاثیر قرار داد. افزودنی میکروبی سیلولاکت آنزیمی و سیلووان باعث کاهش میزان نیتروژن آمونیاکی سیلاژ نسبت به تیمار شاهد و افزودنی سیلولاکت غیر آنزیمی شد. بیشترین حجم گاز تولیدی مربوط به تیمارهای سیلوشده با افزودنی سیلولاکت آنزیمی و سیلووان بود و در ساعات نهایی آزمایش تفاوت معنی داری با تیمار شاهد داشتند (۰/۰۵>p ). نتایج قابلیت هضم آزمایشگاهی نیز نشان دادند که اعمال فرآوری و افزودنی میکروبی، ناپدید شدن ماده خشک شکمبه ای و کل دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار داد. همچنین، ناپدید شدن پروتئین خام شکمبه به‎ طور معنی داری تحت تاثیر قرار گرفت ولی ناپدید شدن پروتئین خام در کل دستگاه گوارش تحت تاثیر قرار نگرفت. نتیجه گیری: با بررسی نتایج مشخص شد که افزودنی های باکتریایی تاثیری بر میزان قابلیت هضم سیلاژ بوته گوجه فرنگی نداشتند. با توجه به تولید حجم بالای ضایعات بوته گوجه فرنگی، از این محصول فرعی می توان در تغذیه دام استفاده نمود ولی باید در نظر گرفت که باتوجه به میزان کم کربوهیدرات محلول این محصول فرعی بهتر است جهت افزایش کیفیت سیلاژ افزودن سایر ضایعات کشاورزی که دارای مواد قندی بالایی است مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Bacterial additive ، Digestibility ، Gas production ، Inoculant ، Pruned tomato shoot silage ، افزودنی باکتریایی ، تولید گاز ، سیلاژ بوته گوجه فرنگی ، قابلیت هضم