فریبکار در کار: شناسایی و تحلیل دلایل و پیامدها با رویکرد نقشه شناختی فازی

هدف: امروزه در سازمان‎های کشور یکی از مهم‎ترین عارضه‎هایی که به شدت از نظر ذهنی و روانی، کارکنان و افراد سازمان را تحت‎الشعاع قرار می‎دهد پدیده‎ای تحت عنوان فریبکار در کار است. با توجه به اینکه پدیده‎ی فریبکار در کار مانعی جدی در مسیر شغلی کارکنان است و تبعاتی منفی در سطح فردی و سازمانی دارد، بنابراین پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل دلایل و پیامدهای پدیده فریبکار در کار در سازمان‎های دولتی انجام پذیرفت.طراحی/ روش شناسی/ رویکرد: پژوهش حاضر از نظر نوع داده، آمیخته و بر مبنای پژوهش کیفی- کمی است که از نظر فلسفه پژوهش در زمره پژوهش‎های قیاسی استقرایی جای می‎گیرد. لذا پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی است و از حیث گردآوری اطلاعات در زمره پژوهش‎های اکتشافی قرار می‎گیرد. جامعه آماری پژوهش حاضر خبرگان، مشتمل بر اساتید دانشگاه و متخصصان حوزه منابع‎انسانی است، که با استفاده از روش نمونه‎گیری هدفمند و بر اساس اصل اشباع نظری تعداد ۲۵ نفر از آنان به عنوان اعضای نمونه انتخاب شده‎اند. در خصوص معیار انتخاب خبرگان باید عنوان نمود، با توجه به اینکه موضوع پژوهش شناسایی و تحلیل دلایل و پیامدهای بروز پدیده فریبکار در کار، در سازمان‎های دولتی می باشد، لذا بایستی از افرادی استفاده می شد که از حیث نظری و عملی با این پدیده آشنایی داشته باشند و اشراف اطلاعاتی لازم در جهت پاسخگویی به سوالات مصاحبه و پرسشنامه را دارا باشند. همچنین دارای سابقه کاری بالا در سازمان و تحصیلات مرتبط با موضوع پژوهش باشند. بر این اساس و تا سرحد نیل به کفایت نظری، ۲۵ نفر از اساتید دانشگاه و متخصصان حوزه منابع‎انسانی در فرآیند گردآوری داده‎ها مشارکت داشتند. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه است که روایی و پایایی آن‎ها به ترتیب با استفاده از روایی محتوایی و نظری و روش پایایی سنجی درون کدگذار و برون کدگذار برای مصاحبه انجام شده و روایی محتوایی و پایایی بازآزمون برای پرسشنامه‎های توزیع شده، مورد بررسی و تایید قرار گرفت. لازم به توضیح است، از آنجاکه پژوهش حاضر یک پژوهش آمیخته با رویکرد اکتشافی است، ابتدا باید مطالعه کیفی صورت گیرد و پس‎از آن باید مطالعه کمی انجام شود. از این‎رو، داده‎های کیفی با استفاده از نظرات ۲۵ نفر از خبرگان و تا سرحد اشباع اطلاعات و نیل به کفایت نظری بررسی شد. داده‎های کیفی با نرم‎افزار اطلس تی ۹ و روش تحلیل محتوا و داده‎های کمی با روش نقشه‎شناختی فازی تحلیل شده است.یافته­ های پژوهش: یافته‎های این پژوهش حاکی از آن است، گرفتاری به سندرم فریب تمرکز، مقایسه با هم‎طرازان، برخورداری از عزت نفس و اعتمادبه‎نفس پایین مهم‎ترین دلایل بروز پدیده فریبکار در کار هستند. همچنین گرفتاری به پدیده سکون‎زدگی و فلات‎زدگی شغلی، پدیدآیی حالت اهمال‎کاری و تعلل در افراد، افزایش استرس و پریشانی روانی به عنوان مهم‎ترین پیامدهای پدیده فریبکار در کار، در سازمان‎های دولتی شناسایی شدند.محدودیت ­ها و پیامدها: با عنایت به هدف و نوع پژوهش که بایستی از فرایند مصاحبه و نظرات خبرگان استفاده می شد، این امر محدودیت در تعداد نمونه و دشواری دسترسی به خبرگان را در بر داشت، همچنین احتمال سوگیری در پاسخ به سوالات و ارائه و ثبت یافته ها وجود داشت. محدودیت دیگر این است که، نتایج پژوهش ممکن است به دلیل محدودیت‎های نمونه‎گیری و جغرافیایی، قابل تعمیم به سایر سازمان‎های دولتی در سطح کشور نباشد، چراکه تعداد خانم‎ها در مصاحبه به دلیل محدودیت در دسترسی نسبت به آقایان بسیار کمتر بوده است. محدودیت دیگر پژوهش این بود که، این پژوهش در بازه زمانی مشخص صورت گرفت، بدین صورت مبین نظر پاسخ دهندگان در بازه زمانی محدودی است.پیامدهای عملی: دستاوردهای پژوهش حاضر می تواند راهنمای مطلوبی جهت شناسایی و حل مشکلاتی باشد‎ که کارکنان را از نظر روانی تحت تاثیر قرار می‎دهد و در عملکرد مثبت و مناسب آنان و به تبع سازمان، چالش‎ها و موانع جدی پدید می‎آورد. همچنین می‎تواند با شناسایی و آشکارسازی این پدیده در زمینه مدیریت که تاثیرات منفی بر کارکنان دارد، ضمن آشنایی مدیران و کارکنان از این پدیده و تبعات آن، چراغ راهی برای جلوگیری از بروز این پدیده باشد.ابتکار یا ارزش مقاله: پژوهش حاضر با شناسایی پدیده‎ای تحت عنوان فریبکار در کار به سازمان‎های دولتی کمک می‎کند تا درصدد شناسایی این مشکل اساسی برآیند که عملکرد شغلی کارکنان و در نهایت عملکرد سازمان را تحت تاثیر قرار می‎دهد و از بروز این پدیده و پیامدهای زیان‎بار آن که در پژوهش حاضر به آن اشاره شده در امان بمانند.نوع مقاله: مقاله پژوهشی

کلیدواژه ها:

فریبکار در کار ، نیروی انسانی ، سازمان‎های دولتی ، پژوهش ترکیبی