عوامل موثر بر رفتار زیست محیطی جنگل نشینان شهرستان کوهدشت با استفاده از مدل ارزش، باور، هنجار

سابقه و هدف: جنگل ها منابع طبیعی ارزشمندی هستند که خدمات اکوسیستمی و مزایای اقتصادی-اجتماعی ارائه می دهند. تخریب جنگل ها، نیازمند مشارکت همگانی در حفاظت است و رفتارهای غیرمسئولانه مردم عامل اصلی جنگل زدایی و چالش های زیست محیطی به شمار می رود. این رفتارها، تحت تاثیر شرایط اجتماعی-فرهنگی قرار دارند. درک رفتارهای زیست محیطی جوامع روستایی و عوامل موثر بر آنان، برای حفاظت و احیای محیط زیست ضروری است. با توجه به وابستگی بیشتر روستاهای نزدیک به جنگل های شهرستان کوهدشت به منابع جنگلی و کمبود فرصت های شغلی، هدف اصلی این تحقیق بررسی رفتارهای محیط زیستی جنگل نشینان این منطقه با استفاده از مدل ارزش-باور-هنجار و شناسایی عوامل موثر بر آن ها است.مواد و روش ها: به منظور جمع آوری داده های این پژوهش، از پرسشنامه مبتنی بر مدل ارزش-باور-هنجار استفاده شد. تئوری ارزش-باور-هنجار (VBN) استرن (۱۹۹۹) از جمله تئوری های مطرح و پرکاربرد در این زمینه است. استرن مدل VBN را به عنوان ترکیبی از نظریه ارزش، نگرش جدید زیست محیطی و الگوی هنجار کنش شوارتز پیشنهاد کرد. این تئوری فرض می کند که رفتارهای زیست محیطی مستقیما با هنجارهای شخصی مبتنی بر مدل VBN تعیین می شوند. پرسشنامه پس از طراحی و اعتبار سنجی (تایید روایی و پایایی) با همکاری متخصصان، از طریق مصاحبه های چهره به چهره با جنگل نشینان تکمیل گردید. در مجموع ۳۶۶ پرسشنامه تکمیل شده در فرآیند تحلیل داده ها مورد استفاده قرار گرفت. برای تحلیل آمار توصیفی از نرم افزار SPSS نسخه ۲۳ استفاده شد. همچنین، برای تحلیل آمار استنباطی و بررسی روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته در قالب مدل سازی معادلات ساختاری، از نرم افزار SmartPLS بهره گرفته شد.یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که مدل ارزش-باور-هنجار استرن دارای شاخص های برازش مناسبی است و توانایی خوبی در بررسی قصد روستاییان میزبان برای مشارکت در حفاظت از جنگل های منطقه دارد. تمامی فرضیه های مطرح شده در این پژوهش تایید شده و روابط علیتی بین متغیرهای مدل از لحاظ آماری معنادار شد. با این حال، این مدل تنها حدود ۱۹ درصد از تغییرات رفتارهای حفاظتی جنگل نشینان را تبیین می کند. بدین معنا که عوامل دیگری نیز بر این رفتارها تاثیرگذار هستند که در این مطالعه بررسی نشده و می توانند در تحقیق های آینده مورد بررسی قرار گیرند.نتیجه گیری: مطالعه حاضر با استفاده از مدل ارزش-عقیده-هنجار تاثیر عوامل مختلف بر رفتارهای حفاظتی محیط زیست را بررسی کرده و نشان داده است که ارزش های زیست محیطی، نوع دوستی، احساس مسئولیت، هنجارهای شخصی، آگاهی از پیامدها و نگرش زیست محیطی، تاثیر مثبت و معناداری بر این رفتارها دارند. هرچند این مدل تنها بخشی از واریانس رفتار حفاظتی را تبیین می کند، هنجارهای شخصی و احساس مسئولیت به عنوان پیش بینی کننده های کلیدی شناسایی شده اند. ارزش های خودخواهانه نیز تاثیر منفی بر رفتارهای حفاظتی دارند. بدین ترتیب، برای افزایش رفتارهای حفاظتی، علاوه بر تقویت عوامل مثبت، تغییر ارزش های فردگرایانه و افزایش آگاهی از اهمیت حفاظت محیط زیست برای منافع بلندمدت جامعه ضروری است.

کلیدواژه ها:

"رفتار حفاظت از جنگل" ، "پارادایم جدید زیست محیطی" ، " ارزش " ، "باور" ، "هنجار"