باقیمانده سموم در منابع آب شرب روستایی استان آذربایجان‌شرقی

مقدمه و اهمیت موضوع: بر اساس آمار، بیش از 87% ساکنین مناطق روستایی ایران وابسته به منابع زیرزمینی به‌عنوان منبع آب آشامیدنی هستند. طی دو دهه اخیر، مصرف آفت‌کشها و سموم شیمیایی برای مقاصد کشاورزی و غیرکشاورزی بطور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و باعث حضور باقیمانده‌های سموم در منابع آبی شده است. این مطالعه با هدف تعیین باقیمانده سموم در منابع آب شرب زیرزمینی روستایی در یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی انجام شده است. مواد و روشها: نمونه‌برداری از تمام 39 منبع آب شرب زیرزمینی روستایی در دو نوبت انجام شده و غلظت سموم پرمصرف تری‌فلورالین، دیازینون، متیل‌پاراتیون، فنیتروتیون، مالاتیون، دورسبان، پروفنوفوس، اندوسولفان، دلتامترین و لاروین پس از استخراج مایع- مایع با دی‌کلرومتان با استفاده ازGC/MS (Agilent-7890A) تعیین گردید. برای بررسی نرمالیتی داده‌ها از آزمون K-S و به‌منظور ارزیابی رابطه بین متغیرها از تحلیل همبستگی رتبه‌ای اسپیرمن استفاده شده است. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS19 و در سطح معنی‌داری 05/0 انجام شده است. نتایج و بحث: حداکثر غلظت تری‌فلورالین μg/L 199/0، دیازینون μg/L614/0، متیل‌پاراتیون μg/L 321/0، فنیتروتیونμg/L 189/0، مالاتیون μg/L 456/0، دورسبان μg/L 0001/0، پروفنوفوس μg/L 542/0، اندوسولفان μg/L 538/0 و دلتامترین μg/L 104/0 اندازه‌گیری شده و غلظت لاروین در تمام منابع صفر بوده است. با توجه به مقادیر رهنمودی استاندارد ملی ایران برای تری‌فلورالین (μg/L 20) و دورسبان (μg/L 30)، غلظت باقیمانده این دو آفت‌کش در تمام منابع در حد قابل قبول می‌باشد. با این‌حال، با توجه به فقدان مقادیر رهنمودی استاندارد ملی ایران برای دیگر سموم، مقایسه مقادیر اندازه‌گیری شده با استاندارد اتحادیه اروپا برای سموم مجزا (μg/L 1/0) نشان داد که مقادیر تری‌فلورالین، دیازینون، متیل‌پاراتیون، فنیتروتیون، مالاتیون، پروفنوفوس، اندوسولفان و دلتامترین بترتیب در 5/2، 8/12، 7/7، 7/48، 9/17، 5/2، 2/10 و 1/5 درصد منابع بیش از حداکثر مجاز بوده است. همچنین با توجه به استاندارد اتحادیه اروپا برای مجموع سموم (μg/L 5/0)، در 6/25 درصد منابع غلظت باقیمانده مجموع سموم بیش از حداکثر مجاز بوده است. بر اساس نتایج تحلیل آماری، بین عمق چاه و میزان آبدهی با هیچ یک از غلظت‌های سموم رابطه معنی‌داری مشاهده نشد (p>0.05 در همه موارد).نتیجه‌گیری: با توجه به استانداردهای سختگیرانه اتحادیه اروپا، تعدادی از منابع از نظر غلظت مجزای برخی از سموم و همچنین غلظت مجموع سموم در وضعیت نامطلوب قرار دارند. به‌علاوه، با وجود ممنوعیت استفاده از برخی سموم از جمله لاروین و اندوسولفان، این دو سم و سموم مشابه، مصرف گسترده‌ای در کشاورزی منطقه دارند.

کلیدواژه ها:

آب شرب ، باقیمانده سموم ، آب زیرزمینی ، کشاورزی