بازشناسی تغییرات و دگرگونی های کالبدی و عملکردی مجموعه خانه های پیرنیا در تهران

مجموعه خانه های خاندان پیرنیا در خیابان لاله زار، ازجمله مجموعه های ارزشمند و تاریخی شهر تهران است که علاوه بر قابلیت های کالبدی و ملموس، میزبان اتفاقات مهم بسیاری ازجمله تدوین فرمان مشروطیت نیز بوده است. این مجموعه خانه ها با قدمتی از اواخر روزگار قاجار، تغییر و تحولات کالبدی و عملکردی متعددی را تاکنون به خود دیده است که بازشناسی آن نقش موثری در ارتقای هویت فرهنگی مجموعه ایفا می کند. با این توضیح در مطالعه پیش رو تلاش شده در راستای پاسخ به پرسش چیستی تغییرات کالبدی و عملکردی و نسبت آن با اصالت تاریخی، به عنوان هدف، روایتی از سیر تحولات کالبدی و عملکردی ابنیه متعدد مجموعه را تبیین و بستری برای بازشناسی و تناسب این تغییرات با اصالت تاریخی آن فراهم آورد. در این مسیر، که از راهبرد تفسیری تاریخی استفاده شده، با نگاهی تبیینی و کل نگر، روایتی از تحولات مجموعه خانه های پیرنیا با بهره از تحقیق میدانی و مبتنی بر اسناد نوشتاری و تصویری ارائه و نیمرخی از تغییرات کالبدی و دگرگونی های عملکردی از دوران قاجار تا به امروز ترسیم شده است. نتیجه بررسی ها علاوه بر نمایش تغییر کلی در بستر و تبدیل آن از باغ به بلوکی شهری، از شکل گیری دو بخش شمالی و جنوبی در این اراضی حکایت دارد که در هر یک از این دو بخش، عمارت های مختلفی شکل گرفته و تغییر یا تداوم را در ابعاد کالبدی و عملکردی تجربه کرده است؛ به طوری که در بخش شمالی، عمارت مشیرالدوله از نظر عملکردی تغییر اما از نظر کالبدی اصالت اولیه خود را حفظ کرده است. عمارت های هرمز پیرنیا و دفتر کار میرزا نصرالله خان بیش از حفظ تداوم در اصالت کالبدی و عملکردی، تغییر را تجربه کرده اند و بناهای حمام اشرف و خانه ابوالقاسم در این بخش، بیشترین تغییر را در وضعیت اصیل خود (کالبدی و عملکردی) داشته اند. بخش جنوبی قطعه پیرنیا (عمارت های حسین، نصرالله، خسرو و معصومه) نیز مشابه عمارت های شمالی عملکرد اصیل را حفظ نکرده، اما وضعیت اصیل کالبدی آن تداوم داشته است که مهم ترین دلیل آن را باید تاخر زمانی ساخت عمارت های این بخش دانست.

کلیدواژه ها:

تهران ، لاله زار ، مجموعه معماری ، بازشناسی ، تداوم ، تغییر ، پیرنیا