گونه شناسی و معناشناسی آرایه های بازشوها در بازار سنتی ماسوله

بازشوها در معماری سنتی ایران، علاوه بر کارکردهای کاربردی مانند تهویه، نورگیری و دسترسی، ابعاد معناشناختی و زیبایی شناختی نیز دارند که به هویت فرهنگی و اجتماعی فضاها شکل می دهند. بازار سنتی ماسوله، به منزله یکی از نمونه های برجسته معماری بومی ایران، شامل بازشوهایی است که از نظر فرم، الگوهای تزئینی و مفاهیم فرهنگی قابلیت تحلیل دارند. این پژوهش در پی پاسخ به دو پرسش اصلی است: ۱. چه مفاهیمی در شکل گیری آرایه های بازشوهای بازار تاریخی ماسوله نقش داشته اند؟ ۲. بازشوها چگونه دسته بندی شده و از چه الگوهای هندسی پیروی می کنند؟ هدف پژوهش بررسی گونه شناسی و معناشناسی آرایه های بازشوهای بازار تاریخی ماسوله از طریق تحلیل فرم، تزئینات و مفاهیم نمادین آن هاست تا به حفظ و تداوم هویت معماری این منطقه کمک کند. این مطالعه با رویکرد توصیفی تحلیلی و با استفاده از مطالعات میدانی و تحلیل نرم افزاری، عملکرد بازشوها در مواجهه با نور طبیعی در منطقه ماسوله را بررسی کرده است. از میان ۱۰۴ واحد تجاری بازار تاریخی ماسوله (شامل ۶۸ واحد فعال و ۳۴ واحد غیرفعال)، ۱۵ بنا، که در بخش بازشوها تزئینات داشتند، برای گونه شناسی آرایه ها و شناسایی مفاهیم شکل دهنده به بازشوها انتخاب شدند. برای تحلیل عملکرد بازشوها در نورگیری طبیعی، از نرم افزار ویلوکس دی لایت ویژوالایزر ۳ استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بازشوهای ابنیه تجاری به پنج گونه اصلی تقسیم می شوند: پنجره سربریه فاقد کتیبه (تکی)، پنجره فاقد سربریه، پنجره سربریه کتیبه دار، ساختارهای جدید (تبلیغات، لامپ)، ارسی. الگوهای گره چینی در این بازشوها شامل نقوش شمسه (٪۲۹)، مربع لوزی (٪۲۴) و قواره بری های ترکیبی از نقوش هندسی و گیاهی بودند. از نظر عملکرد، بازشوهای کتیبه دار و قواره بری بهترین کارایی را در تامین نور طبیعی و تهویه مناسب نشان دادند. این پژوهش تاکید می کند که بازشوهای بازار ماسوله، با الهام از مفاهیم عرفانی، هندسی و طبیعی، نه تنها عناصر کاربردی، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی منطقه هستند.

کلیدواژه ها:

معماری سنتی ایران ، بازشوهای بازار ماسوله ، گونه شناسی بازشوها ، نورگیری طبیعی ، تزئینات معماری