گاه شماری شمسی و قمری در قرآن

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نظام گاه شماری در قرآن کریم و تحلیل جایگاه تقویم قمری و شمسی در مناسک دینی و زندگی اجتماعی انجام شده است. اهمیت موضوع در آن است که زمان و تقسیم بندی آن همواره یکی از مسائل بنیادین تمدن ها و ادیان بوده و قرآن کریم نیز با اشاره به حرکت شمس و قمر، شب و روز، فصول و ماه ها، چارچوبی جامع برای درک و محاسبه زمان ارائه کرده است.روش: تحقیق به روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد نقلی انجام شده است. داده ها از آیات قرآن کریم و منابع تفسیری، روایی و لغوی معتبر گردآوری شد. سپس مفاهیم کلیدی زمان در قرآن (مانند سنه، عام، حول، شهر، منازل قمر) بررسی و دیدگاه های مفسران شیعه و اهل سنت تحلیل گردید. همچنین برای مقایسه جایگاه تقویم شمسی و قمری، از شواهد تاریخی، نجومی و نظام های گاه شماری دیگر تمدن ها استفاده شد.یافته ها:مفهوم شناسی: در قرآن واژگانی چون «سنه»، «عام»، «حول»، «حجه» و «شهر» به کار رفته که هر یک معنای خاصی در ارتباط با زمان دارند. «شهور» به ماه های قمری اشاره دارد و «سنه» و «عام» می توانند هر دو نظام را شامل شوند.انواع گاه شماری: قرآن با تایید نظام دوازده ماهه (توبه: ۳۶) هماهنگ با دیگر تمدن هاست. تقویم قمری در عبادات (حج، روزه، زکات و...) محوریت دارد و تقویم شمسی در محاسبات طبیعی (کشاورزی، تجارت، فصول) کاربرد دارد.دیدگاه ترکیبی قرآن: یافته ها نشان داد که قرآن تقابل میان دو نظام را نمی پذیرد؛ بلکه نظام قمری را مبنای مناسک شرعی و نظام شمسی را مبنای حساب سال ها و امور مدنی می داند.نتیجه گیری: قرآن کریم ضمن تاکید بر تقویم قمری در عبادات، اعتبار تقویم شمسی را در عرصه های طبیعی و اجتماعی نیز تصریح کرده است. ازاین رو، می توان گفت که هندسه قرآنی زمان، رویکردی جامع و ترکیبی دارد که نیازهای عبادی، مدنی و طبیعی بشر را توامان پوشش می دهد. این نگاه نه تنها مانع تقابل میان دو نظام نیست، بلکه هر یک را در جایگاه خاص خود معتبر می داند.

کلیدواژه ها:

گاه شمار ، شمس ، قمر ، منازل قمر ، سنه ، حول ، عام ، شهر