شناسایی و اندازه گیری آلاینده های هوا در محوطه تاریخی نقش رستم فارس

نقش رستم نام مجموعه ای باستانی با یادمان هایی از دوره ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان در شمال شهرستان مرودشت و در فاصله پنج کیلومتری از تخت جمشید قرار دارد. مجاورت منابع آلاینده به این محوطه به ویژه مجتمع پتروشیمی مرودشت (در ۱۷ کیلومتری جنوب غربی نقش رستم)، نزدیکی محوطه با جاده ها و محورهای مبادلاتی پر تردد، کشاورزی گسترده در منطقه و استفاده از حجم زیادی از کودهای شیمیایی و علف کش ها و همچنین به آتش کشیدن بقایای گیاهی اراضی کشاورزی پس از برداشت محصول، باعث شده فرضیه فرسایش آثار در این محوطه باستانی تقویت گردد؛ بنابراین از مهم ترین اهداف این تحقیق شناسایی و اندازه گیری میزان آلاینده های مذکور در محوطه نقش رستم با انجام مطالعات آزمایشگاهی است. به همین منظور اقدام به نمونه گیری از هوای منطقه و استخراج فاز جامد فضای فوقانی (HS-SPME) با استفاده از فیبرهای سنتزی SPME به عنوان ابزار گیرانداز آلاینده ها گردید. همچنین از تعدادی نمونه گیر گازی (Gas Sampler) نیز جهت استخراج مستقیم هوای آلوده استفاده شد تا بتوان طیف گسترده ای از ترکیبات آلاینده را شناسایی نمود. همچنین جهت آنالیزها از کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی و کروماتوگرافی یونی استفاده شد. نتایج نشان می دهد که تنوع گونه های آلاینده و مقادیر آن ها در محوطه نقش رستم بسیار بالا بوده و مهم ترین منبع آن مربوط به مجتمع پتروشیمی مرودشت است؛ بنابراین آلاینده های موجود در منطقه و به ویژه آلاینده های تولیدی مجتمع پتروشیمی تهدیدی برای آثار تاریخی منطقه بشمار می روند. با توجه به ظرفیت های تاریخی و طبیعی محوطه و منطقه ضرورت دارد در درازمدت الگوی توسعه پایدار منطقه از صنایع با حجم بالای آلاینده های زیست محیطی به سمت گردشگری تغییر یابد.

کلیدواژه ها:

Air pollutants ، Naqsh-e Rostam historical site ، Erosion ، Shiraz petrochemical company ، Gas Chromatography - Mass Spectrometry (GC-MS) ، Ion Chromatography (IC) ، Marvdasht ، آلاینده های هوا ، محوطه تاریخی نقش رستم ، فرسایش ، کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی ، کروماتوگرافی یونی ، مجتمع پتروشیمی مرودشت