تحلیل جامعه شناختی موانع رشد اقتصاد سرمایه داری در ایران (مطالعه موردی نیمه پایانی دوره قاجار)

چکیده: در این مقاله سعی شده است تا با بهره­گیری از رویکرد نظری ماکس وبر در باب موانعی که سازمان مالیه عمومی مبتنی بر تعهد جمعی برای عقلانی­شدن اقتصاد بوجود می­آورد و با اتکاء به تلفیقی از راهبرد روشی جامعه­شناسی تاریخی تفسیری و تحلیلی، به تحلیل موانع عقلانی­سازی اقتصاد در دوره قاجار بپردازیم. در این راستا ابتدا ویژگی­های سازمان مالیه عمومی مبتنی بر تعهد جمعی روستا، ایل و صنف رایج در دوره مورد مطالعه تحلیل شده است. سپس مولفه­هایی چون غلبه اقتصاد معیشتی؛ ممانعت از فردگرایی و گسترش اقتصاد و تقسیم­ کار اجتماعی؛ عدم رقابت­پذیری اقتصاد در عرصه نظام جهانی؛ تحرک­پذیری ضعیف اجتماعی به عنوان برآیندهای نظام مالیه عمومی حاکم بر این دوره مورد مطالعه قرار گرفته است و در پایان بر اساس یافته­های پژوهش مفهوم عقلانیت تانیسی به عنوان تعدیل نظری جهت انطباق بیشتر چارچوب و مفاهیم نظری با تفرد تاریخی ایران قاجاری ارائه گردیده است.

کلیدواژه ها:

Qajar Dynasty ، public finance organization ، Rationalization ، Capitalist Economy ، Patrimonialism ، قاجاریه ، سازمان مالیه عمومی ، عقلانی سازی ، سرمایه داری ، پاتریمونیالیسم.