ارزیابی قابلیت نگهداری طولانی مدت بذر گونه های مرتعی مناطق مختلف اکولوژیک استان همدان در بانک ژن منابع طبیعی ایران

حفاظت از تنوع زیستی گیاهان به ویژه در مواجهه با بحران هایی نظیر تغییر اقلیم و تخریب زیستگاه، ضرورتی انکارناپذیر است. در این رابطه، دو روش «حفاظت در رویشگاه» و «حفاظت در خارج از رویشگاه»، برای حفظ گونه های گیاهی مطرح است. حفاظت در رویشگاه، به حفظ گونه ها در زیستگاه طبیعی شان کمک می کند و امکان تداوم فرایندهای طبیعی و تکاملی را فراهم می سازد، اما در برابر تهدیدات ناگهانی آسیب پذیر است. در مقابل، حفاظت در خارج از رویشگاه، شامل جمع آوری و نگهداری بذر یا نهال در بانک های ژن یا باغ های گیاه شناسی است و برای حفاظت بلندمدت از گونه های نادر، بومی یا در معرض خطر اهمیت زیادی دارد. یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده در موفقیت نگهداری بذر در بانک ژن، نوع رفتار انبارداری بذرهاست که به طور مستقیم با میزان رطوبت بذر در زمان برداشت مرتبط است. ازاین رو، در چهارچوب طرح «جمع آوری متمرکز بذرهای مرتعی و دارویی، جهت تکمیل تنوع ژنتیکی موجود در بانک ژن منابع طبیعی»، با اندازه گیری شاخصه های بذری گونه های مرتعی نظیر درصد جوانه زنی، درصد خلوص، وزن هزار دانه، وزن بذر و رطوبت اولیه بذر، الگوی رفتاری انبارداری بذر گونه ها و امکان نگهداری آنها در شرایط انبارداری طولانی مدت بانک ژن ارزیابی شد. دراین خصوص تعداد ۲۵۵ نمونه متعلق به ۴۲ خانواده و ۱۱۲ جنس، طی سال های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۹، از مناطق مختلف اکولوژیک استان همدان جمع آوری شد که درصد جوانه زنی بیشتر گونه ها، ۱۰۰درصد بود. کمترین درصد جوانه زنی به گونه Trifolium campestre (۴۰درصد) و کمترین درصد خلوص (۳۸درصد) به گونهTanacetum polycephalum  تعلق داشت. بیشترین وزن هزاردانه (۵۵/۶ گرم) مربوط به گونهAstragalus saetiger  و کمترین مقدار (۶/۰ گرم) مرتبط با گونهTrifolium campestre  بود. میزان رطوبت بذر در بیشتر گونه ها، بین ۳ تا ۸ درصد بود که با لحاظ نمودن مقدار رطوبت پایین تر از ۷درصد در زمان برداشت به عنوان شاخص تعیین کننده قابلیت انبارداری بذر برای طولانی مدت، بذر بیشتر گونه ها، ازنظر انبارداری دارای رفتار ارتودوکس هستند و قابلیت ذخیره سازی را در شرایط استاندارد بانک ژن دارند.

کلیدواژه ها:

شناسایی بذور ، گونه های گیاهی ، بانک ژن ، شاخصه های بذری ، استان همدان