بررسی عنصر زمان در رمان «سماء قریبه من بیتنا» اثر شهلا العجیلی بر اساس نطریه ژرار ژنت

تحلیل عنصر زمان تاثیر به سزایی روی دیگر عناصر داستان گذاشته و دستیابی به معنای اثر روایی را آسان تر می کند. از جمله نظریه پردازان مطرح در زمینه ی بررسی زمان در روایت، "زرار ژنت" فرانسوی است که زمان را در داستان به سه ساخت نظم، تداوم و بسامد تقسیم می کند. مقاله حاضر با هدف تببین کارکرد زمان در رمان «سماء قریبه من بیتنا» سعی دارد این مولفه را در سایه نظریه زمان پریشی ژار ژنت مورد ارزیابی قرار دهد. رمان «سماء قریبه من بیتنا» اثر شهلا العجیلی نویسنده و داستان پرداز معاصر سوری از جمله آثاری است که به ترسیم زندگی اجتماعی مردم سوریه در اثنای جنگ های منطقه ای  پرداخته و دردها، رنج ها و مشکلات آنان را به تصویر کشیده است. عنصر زمان در این رمان حضوری چشم گیر و ملموسی دارد؛ چراکه به تصویر کشیدن حوادث متنوعی که در رمان جریان می یابد. شهلا العجیلی به عنوان یک داستان پرداز در مسیر حرکت حوادث داستان از زمان تقویمی به زمان متن، می گراید این امر از نظر اصول داستان پردازی ارتباط مستقیم و معناداری با محتوای داستان دارد، وی ابتدا زمان داستان را با گذشته نگری و بیرون متنی شروع می کند و به تدریج زمان درون متنی و در آخر با آینده نگری به پایان می رساند. جهت تغییر زمان داستان از گذشته نگری به آینده نگری و از درونی به بیرونی شخصیت ها را دخالت می دهد تا نقش اساسی در این تغییر و تحول داشته باشند به طوری که  با گفت و گوی  شخصیت ها زمان  داستان را از بیرونی به درونی تغییر حالت می دهند. این ترتیب زمانی شاید در ابتدا بیان واقعیت موجود در جامعه سپس ایجاد امید در دل خواننده باشد. با این تکنیک به مخاطب می فهماند برای تغییر شرایط موجود امیدی وجود دارد که وی با طولانی نکردن مسیر انتقال به نوعی این عمل را انجام می دهد. شهلا العجیلی به خواننده اطلاعاتی می دهد که ذهن او کمترین درگیری را دارد سپس  با گریز به آینده نگری به نوعی در داستان تعلیق ایجاد کرده و ذهن خواننده خود را درگیر می کند و یا به عبارتی حس اشتیاق و کنجکاوی را در خواننده فعال می کند.

کلیدواژه ها:

Gérard Genette ، Narrative Time ، Shahla Ujayli ، Novel "Samaah Garibat men Baytena" ، نظریه ژرار ژنت ، عنصر زمان ، شهلا العجیلی ، رمان "سماء قریبه من بیتنا"