مسکن مهر و نهضت ملی مسکن؛ راه حلی پایدار یا چالشی برای آینده شهرنشینی در ایران

مسکن، به عنوان یکی از بنیادیترین نیازهای انسان، نقش محوری در پایداری اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شهرها ایفا می کند. در ایران، مسئله تامین مسکن طی دهه های اخیر همواره در صدر اولویت های دولت ها قرار داشته است. دو پروژه ی کلان «مسکن مهر» و «نهضت ملی مسکن» مهمترین تلاش های حاکمیتی برای پاسخ به این بحران بوده اند. هرچند این طرح ها در ظاهر با هدف خانه دار کردن اقشار کم درآمد و کاهش فشار بر بازار مسکن طراحی شده اند، اما ارزیابی عملکرد آنها در عمل با تردیدهایی جدی همراه بوده است. این مقاله با رویکردی تحلیلی-تطبیقی، تلاش می کند به این سوال پاسخ دهد که آیا این پروژه ها راه حلی پایدار برای شهرنشینی آینده ایران هستند یا خود به چالشی مضاعف در مسیر توسعه شهری تبدیل شده اند. در گام نخست، ابعاد مختلف طرح های مسکن مهر و نهضت ملی مسکن از منظر اهداف، عملکرد اجرایی، کیفیت مکان یابی، سطح خدمات، و میزان مشارکت اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. در گام بعد، با مطالعه تطبیقی تجربه های موفق جهانی تلاش شده است تا اصول کلیدی برای موفقیت سیاست های ملی مسکن استخراج شود. یافته ها نشان می دهد که طرح های ملی موفق در کشورهای مذکور اغلب بر اصول کلیدی بنا شده اند. در مقابل، بررسی سیاست های ایران نشان می دهد که تاکید بیش ازحد بر تولید کمی، بی توجهی به الزامات مکان ی و خدماتی و ضعف در ساختار نهادی، منجر به کاهش اثربخشی این طرح ها شده است. بنابراین تداوم مسیر فعلی نه تنها به حل مسئله مسکن نمی انجامد، بلکه می تواند چالش های شهری را در آینده تشدید کند. راهکار برون رفت، بازنگری در سیاستگذاری مسکن با رویکردی پایدار و تلفیق ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در تمامی سطوح برنامه ریزی است.

کلیدواژه ها:

مسکن مهر ، نهضت ملی مسکن ، پایداری شهری ، برنامه ریزی شهری ، توسعه پایدار