بررسی اثر مالچ آلی بر مهار علف های هرز و کیفیت محصول در کشت مخلوط استویا (Stevia rebaudiana) و گل گاوزبان ایرانی (Echium amoenum)

استویا (Stevia rebaudidna Bertoni) یک شیرین کننده طبیعی کم کالری و گل گاو زبان ایرانی (Echium amoenum Fisch. & C.A. Mey.) یک گیاه دارویی پرمصرف است. از راه های صحیح برای مدیریت تولید محصولات گیاهی که منجر به بهبود کارآیی مصرف منابع می شود، استفاده از سیستم های کشت مخلوط می باشد، که به عنوان یکی از جلوه های کشاورزی پایدار شناخته می شود. آزمایش به صورت دوساله (۱۴۰۱-۱۴۰۰ و ۱۴۰۰-۱۳۹۹) و به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار در شهرستان اراک انجام شد. عامل اول کاربرد مالچ کاه و کلش گندم  (Triticum aestivum L.) شامل عدم کاربرد مالچ (شاهد)، پوشش مالچ روی جوی ها (سه تن در هکتار)، پوشش مالچ روی جوی ها و پشته ها (شش تن در هکتار) و عامل دوم شامل کشت مخلوط به روش جایگزینی (کشت خالص استویا، ۷۵ درصد استویا + ۲۵ درصد گل گاوزبان، ۵۰ استویا + ۵۰ درصد گل گاوزبان، ۲۵ درصد استویا + ۷۵ درصد گل گاوزبان، کشت خالص گل گاوزبان) بودند. اثر متقابل مالچ و کشت مخلوط بر زیست توده علف های هرز، رطوبت حجمی خاک، گلیکوزیدهای استویا و اسیدهای چرب گل گاوزبان و دمای کانوپی (تاج پوشش) در تابستان معنی دار شد. مالچ اثر معنی دار بر دمای تاج پوشش در زمستان داشت، پوشش مالچ مانند یک عایق حرارتی باعث افزایش دما در زیر کاه و کلش گندم شد. بیشترین زیست توده علف هرز (۲۶۰ گرم بر مترمربع) در کشت خالص استویا و عدم مصرف مالچ و کم ترین زیست توده علف هرز (۶۰ گرم بر مترمربع) در کشت خالص گل گاوزبان و پوشش کامل جوی و پشته توسط مالچ مشاهده شد. بالاترین میزان استویوزید (۷۴/۳ درصد) در نسبت کشت ۷۵ درصد استویا + ۲۵ درصد گل گاوزبان و مالچ در داخل جوی به دست آمد. بیشترین مقدار رطوبت حجمی (۷/۱۲ درصد) در کشت خالص گل گاوزبان و پوشش جوی و پشته به وسیله مالچ حاصل شد. بیشترین میزان اسیدهای چرب غیراشباع اولئیک (۸/۲۱ درصد) و لینولئیک (۷/۲۴ درصد) در کشت خالص گل گاوزبان و پوشش جوی و پشته به وسیله مالچ به دست آمد. به طور کلی، با کاربرد مالچ در جوی و پشته (شش تن در هکتار) بهترین نتایج کیفی حاصل شد. بالاترین وزن گل خشک گاوزبان ایرانی (۸۳۷ کیلوگرم در هکتار) با کاربرد مالچ در جوی و پشته و نسبت کشت ۵۰ درصد استویا و ۵۰ درصد گاوزبان به دست آمد. همچنین با توجه به عدم تولید گل گاوزبان در سال اول و تولید استویا در تیمارهای کشت مخلوط و نتایج به دست آمده از تولید محصول هر دو گیاه در سال دوم، مشخص گردید که تیمار کشت مخلوط ۵۰ درصد گل گاوزبان و ۵۰ درصد استویا در درجه اول و سپس تیمار کشت مخلوط ۷۵ درصد استویا و ۲۵ درصد گل گاوزبان مناسب ترین نسبت های کشت مخلوط می باشند.

کلیدواژه ها:

اسید چرب ، دمای تاج پوشش ، رطوبت حجمی خاک ، گلیکوزید