بررسی ترجیحات باغداران مرکبات در پذیرش بیمه شاخص آب‎ و‎ هوا جهت مصون سازی در مقابل مخاطرات آب و هوایی

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: یکی از مهم ترین مسائلی که طی دهه های اخیر در بخش کشاورزی به‎وجود آمده است و تولید محصولات زراعی و باغی را با مشکل مواجه ساخته است، نوسانات آب وهوایی است و امروزه این تغییرات در حال تبدیل شدن به یک موضوع مهم در زندگی کشاورزان و محیط ‎ زیست شده است. کشاورزی، فعالیتی همراه با ریسک است، به طوری که کشاورزان با انواع مختلفی از ریسک های آب وهوایی، آفات، بیماری، ریسک های بازار و نهاده های تولید مواجه هستند. تشدید پیامدهای زیان بار تغییر اقلیم با رفتارهای انسانی در مناطق روستایی و نگرش مردم به محیط زیست یا طبیعت، بی ارتباط نیست. تغییر اقلیم یکی از مهم ترین مسائل پیشرو در تولید و توسعه درختان میوه است. حساسیت بالای درختان میوه به شرایط اقلیمی و اثرات دگرگونی الگوهای دما و بارش بر رشد و نمو و توسعه درختان میوه، اهمیت تحقیقات جامع در زمینه تغییر اقلیم را آشکار می سازد. در تمامی کشورها، بخش کشاورزی و حمایت از آن مورد توجه بوده‎اند و این بخش دارای اهمیت راهبردی بسیار بالایی است زیرا به ‎‎طور مستقیم با نیازمندی ‎های ضروری جامعه و سلامت مردم هر کشور در ارتباط است. از سویی، خطرپذیری‎ های متنوعی می‎تواند کارکرد این بخش را به مخاطره اندازد و یکی از بهترین راه‎ های مدیریت ریسک، ارائه خدمات بیمه ‎ای برای جامعه کشاورزی و روستایی است. شرکت‎ های بیمه نیز به‎ دنبال ارائه ابزارهای جدید بیمه مانند بیمه شاخص آب و هوا به ‎عنوان ابزارهای جدید کارآفرینانه هستند که باعث ایجاد فرصت ‎های جدید شغلی برای بخش خصوصی و نیز افزایش رضایت کشاورزان می‎ شود. با توجه به اهمیت بحث بیمه محصولات کشاورزی جهت کاهش ریسک درآمد باغداران و همچنین وابستگی زیاد عملکرد باغات به شرایط آب و هوایی در استان مازندران، در این پژوهش، به بررسی ترجیحات باغداران مرکبات شهرستان تنکابن جهت مصون سازی در مقابل مخاطرات آب و هوایی در سال ۱۴۰۲ پرداخته شده است. هدف مطالعه حاضر بررسی ترجیحات باغداران مرکبات شهرستان تنکابن جهت مصون‎ سازی در مقابل مخاطرات آب ‎و هوایی است. مواد و روش‎ ها: تحقیق حاضر به‎ لحاظ هدف، کاربردی و به ‎لحاظ نحوه اجرای پژوهش، پیمایشی و میدانی است. مطالعه حاضر در قالب روش هکمن در چارچوب مفهومی دو مرحله ای انجام شد؛ در مرحله اول مشارکت و عدم مشارکت باغداران در برنامه بیمه شاخص آب ‎و هوایی و در مرحله دوم شناسایی عوامل موثر بر میزان تمایل به پرداخت باغداران بررسی گردیدند. در مرحله اول مطالعه حاضر، متغیر وابسته از پاسخ به این پرسش که آیا باغداران مرکبات حاضر به مشارکت در برنامه بیمه شاخص آب ‎و هوایی هستند یا خیر، به‎دست آمد. با توجه به اینکه متغیر وابسته یک متغیر کیفی دوتایی است که مقادیر صفر و یک را به ‎خود اختصاص می دهد، لذا جهت دستیابی به هدف مرحله اول از الگوهای رگرسیونی با متغیر وابسته دوتایی مانند الگوی پروبیت استفاده شد. اما از آنجاکه مدل توبیت هر دو مجموعه از مشاهدات را در برآورد پارامترهای مدل و تعیین اثر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته مورد مطالعه قرار می دهد، در این پژوهش، عواملی که می توانند بر تمایل فرد برای پرداخت برای بیمه محصولات تاثیر بگذارند، به صورت متغیرهای مستقل در مدل پروبیت وارد شدند و عواملی که می توانند بر میزان تمایل به پرداخت پس از اتخاذ تصمیم تاثیر بگذارند، در مدل رگرسیون خطی قرار گرفتند. جمع آوری داده ها با استفاده از روش پیمایشی و تهیه پرسشنامه صورت گرفت. تعداد نمونه ها بر اساس روش کوکران و واریانس صفت مشخصه (پذیرش یا عدم پذیرش پذیرش بیمه شاخص آب و ‎هوا) ۳۸۷ عدد تعیین شد که پرسشنامه ی طراحی شده به ‎صورت تصادفی ساده، در بین باغداران توزیع شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS و SHAZAM استفاده شد. یافته ‎ها: نتایج پژوهش نشان داد که داشتن شغل غیر باغداری بر احتمال پذیرش بیمه شاخص آب و هوایی تاثیر منفی داشت. طبق آماره اثر نهایی، باغدارانی که دارای درآمد و شغل دیگری بودند نسبت به گروهی که تنها شغل باغداری داشتند، احتمال پذیرش بیمه شاخص آب و هوایی آن ها به ‎میزان ۰/۱ واحد کمتر بود. متغیرهای سابقه خسارت، تاثیر مثبت و معنی ‎دار بر احتمال پذیرش بیمه شاخص آب ‎و‎ هوایی داشتند، به‎ طوری‎که طبق مقدار اثر نهایی، چنانچه باغداران تنکابنی در سال های قبل دارای سابقه خسارت بودند، نسبت به گروه دیگر (باغدارانی که سابقه خسارت ندشتند) احتمال پذیرش بیمه شاخص آب ‎و ‎هوایی آن ها به اندازه ۰/۱۱ واحد بیشتر است. همچنین، اقدام برای سازگاری با تغییر اقلیم بر احتمال پذیرش بیمه شاخص آب‎ و ‎هوایی تاثیر مثبت و معنی ‎داری داشت. نتایج حاصل از محاسبه اثر نهایی این متغیر نشان دادند که چنانچه باغداران در زمان یا پیش از وقوع شرایط آب ‎و ‎هوایی نامساعد، نظیر برف، باران و تگرگ، اقداماتی را جهت سازگاری و کاهش میزان صدمات به درختان مرکبات و میوه ها نسبت به گروه دیگر انجام می ‎دادند، تمایل به پذیرش بیمه شاخص آب ‎و ‎هوایی آن ها به اندازه ۰/۱۲ واحد افزایش می یافت. در این پژوهش، معنی داری کل رگرسیون با استفاده از آزمون نسبت درست ‎نمایی برازش شد که با توجه به سطح معنی داری کمتر از ۵ درصد می توان بیان نمود که نتایج مدل از کارایی خوبی برخوردار است. همچنین نتایج تخمین مرحله دوم نشان دادند که نسبت عکس میل معنی دار بود و نشان دهنده این موضوع است که متغیرهای اثرگذار در مرحله تصمیم و اقدام باغداران به بیمه شاخص آب‎ و‎ هوایی متفاوت بودند. همچنین، متغیرهای متوسط عملکرد (درآمد باغدار) و آگاهی از روش های مقابله با سرمازندگی باغات دارای تاثیر منفی و معنی داری بر میزان تمایل به پرداخت بیمه شاخص آب و هوایی داشتند. نتیجه‎ گیری: بیمه ‎ی شاخص آب‎ و‎ هوا فرصت کارآفرینی جدیدی در صنعت بیمه است. با توجه به نتایج این پژوهش، برگزاری کلاس های متناسب با شرایط منطقه و شرایط سنی افراد، پیگیری دقیق و به موقع کارشناسان از محل خسارت و همچنین انجام تبلیغات اثربخش به برنامه ریزان این عرصه از طریق رسانه های ارتباط جمعی می‎ توانند در پذیرش بیمه شاخص آب ‎و‎ هوا توسط باغداران مفید باشند.

کلیدواژه ها:

Insurance ، Two-stage Heckman estimator ، Willingness to pay ، Weather volatility ، برآوردکننده دومرحله ای هکمن ، بیمه ، تمایل به پرداخت ، نوسانات آب و هوا