دادگاه های صلح در ترازوی دادرسی عادلانه

پژوهش حاضر با عنوان «دادگاههای صلح در تر ازوی دادرسی عادلانه» به بررسی جایگاه دادگاههای صلح در نظام حقوقی ایران و انطباق عملکرد آنها با اصول دادرسی عادلانه می پردازد. دادگاههای صلح به عنوان یکی از قدیمی ترین نهادهای قضایی در ایران، با هدف حل و فصل اختلافات کماهمیت، کاهش حجم پرونده های دادگاههای عمومی و ترویج فرهنگ صلح و سازش تاسیس شده اند. ماهیت صلحمحور، آیین دادرسی ساده و صلاحیت محدود به جرایم سبک و دعاوی مالی اندک، از ویژگی های بارز این دادگاهها است. با وجود مزایای قابل توجه دادگاههای صلح در تسریع و تسهیل دسترسی به عدالت، این پژوهش به بررسی این پرسش اساسی می پردازد که آیا این ویژگیها با اصول دادرسی عادلانه، از جمله بیطرفی، استقلال قضایی، حق دفاع، علنی بودن رسیدگی و حق تجدیدنظرخواهی، در تعارض قرار میگیرند یا خیر؟ در این راستا، پژوهش حاضر با روشی تحلیلی-توصیفی، ضمن بررسی مبانی نظری دادرسی عادلانه و جایگاه آن در حقوق بین الملل و حقوق ایران، به تحلیل قوانین و مقررات مربوط به دادگاههای صلح و رویه قضایی این دادگاه ها میپردازد. همچنین با استناد به مطالعات پیشین و منابع معتبر حقوقی، چالش ها و فرصتهای پیش روی دادگاه های صلح در تحقق دادرسی عادلانه در جرایم کیفری و دعاوی حقوقی کماهمیت را مورد واکاوی قرار میدهد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که سادهسازی آیین دادرسی و رویکرد صلحمحور دادگاه های صلح، نباید به قیمت نادیده گرفتن اصول بنیادین دادرسی عادلانه تمام شود. رعایت این اصول، حتی در رسیدگی به جرایم سبک و اختلافات جزئی، برای حفظ حقوق شهروندان و اعتبار نظام قضایی ضروری است. پژوهش حاضر بر اهمیت تدوین دستورالعملهای جامع دادرسی عادلانه ویژه دادگاه های صلح، برگزاری دورههای آموزشی تخصصی برای قضات، ایجاد سازوکارهای ارزیابی عملکرد بر اساس شاخصهای دادرسی عادلانه، و تقویت نقش نظارتی دادستان در این دادگاهها تاکید میکند. همچنین، پیشنهاداتی عملی در راستای توسعه و ترویج روش های میانجیگری و سازش با تضمین حقوق متهم، افزایش آگاهی عمومی در خصوص صلاحیت و رویههای دادگاه های صلح، و بهرهگیری از فناو ریهای نوین در جهت تسریع و تسهیل دادرسی عادلانه در این دادگاهها ارائه می گردد. در نهایت، این پژوهش به این نتیجه میرسد که دادگاه های صلح، با رعایت دقیق اصول دادرسی عادلانه و بهرهگیری از ظرفیت های خود در صلح و سازش، میتوانند نقش موثرتری در تحقق عدالت کیفری و حقوقی در جامعه ایفا نمایند و به افزایش رضایتمندی عمو می از نظام قضایی کمک کنند. ارتقای کارآمدی و جایگاه دادگاههای صلح، نیازمند توجه مستمر به اصول دادرسی عادلانه و تالش برای بهبود مستمر عملکرد این دادگاهها در چارچوب قانون و با رویکردی حقوق مدارانه است.

کلیدواژه ها:

دادگاه صلح ، دادرسی عادلانه ، اصول دادرسی ، حقوق متهم ، عدالت کیفری ، صلح و سازش ، نظام قضایی ایران