نقش مولفه های ملی گرایی و دین گرایی در تقویت گفتمان ضداستعماری محمدتقی بهار

شعر «ایران مال شماست» از محمدتقی بهار، نمونه ای برجسته از ادبیات ضداستعماری دوران قاجار است که با بهره گیری از گفتمان های ملی گرایی و دین گرایی، تصویری هماهنگ از این دو مفهوم را ارائه می دهد. این اثر در دوره ای خلق شد که ایران با چالش های گسترده ای از جمله تهدیدات خارجی، دخالت های استعماری و بحران های داخلی روبرو بود. بهار با درآمیختن مفاهیم ملی و دینی و استفاده از زبانی خطابی و استعاری، تلاش کرده است حس مسئولیت پذیری و آگاهی ملی و دینی مخاطبان خود را تقویت کند. این مقاله با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی عناصر زبانی، تصاویر شعری و استعاره های موجود در این اثر پرداخته و به تحلیل نقش آن ها در بازتاب شرایط اجتماعی و سیاسی زمانه می پردازد. پرسش اصلی پژوهش این است که بهار چگونه از ترکیب گفتمان های ملی و دینی برای تشویق مخاطبان به واکنش اجتماعی و سیاسی بهره گرفته است. یافته ها نشان می دهد که شاعر با تکرار عبارت «ایران مال شماست»، نه تنها بر تعلق ایرانیان به سرزمین خود تاکید می کند، بلکه این عبارت را به عنوان فراخوانی برای اتحاد ملی و مقابله با چالش های داخلی و خارجی به کار می برد. همچنین، استفاده از مفاهیم تاریخی و دینی بهار را قادر ساخته است تا تصویری هشداردهنده از آینده ایران تحت تهدید ارائه دهد. هدف اصلی این پژوهش نشان دادن این است که چگونه بهار از تهدیدات بیرونی و بحران های درونی به عنوان محرکی برای بیداری ملی و دینی بهره برده و زمینه را برای شکل گیری یک گفتمان ضداستعماری قوی فراهم کرده است.

کلیدواژه ها:

ایران ، ملک الشعراء بهار ، تحلیل گفتمان ، استعمار ، ملی گرایی