توسعه برنامه ریزی فضایی و ارزیابی توان اکولوژیک با استفاده از ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی (مطالعه موردی: جزیره قشم)

بحران های محیط زیستی و عدم قطعیت های مرتبط با پیامدهای فعالیت ها و برنامه های توسعه ای، ضرورت سیاستگذاری بر مبنای اصول پایداری را بیش از پیش نمایان ساخته است. علی رغم کوشش های ارزنده ای که برای ارزشگذاری خدمات متنوع اکوسیستمی انجام گرفته است، چگونگی به کارگیری این یافته ها در نظام برنامه ریزی و ارزیابی توان اکولوژیک همچنان به عنوان یک چالش جدی بی پاسخ مانده است. هدف از این مطالعه، استفاده از نتایج ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی در فرآیند برنامه ریزی فضایی و ارزیابی توان اکولوژیک می باشد. با توجه به اهمیت مناطق ساحلی، جزیره قشم به عنوان مطالعه موردی انتخاب گردید. در این پژوهش، ارزیابی توان اکولوژیک با بکارگیری تحلیل های مکانی مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل های ارزیابی اکولوژیک چند عامله انجام شده است. ارزش خدمات اکوسیستمی هر یک از کاربری/پوشش های منطقه مطالعاتی برآورد و نتایج آن در تعیین اولویت کاربری ها، مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که جنگل های مانگرو بیشترین ارزش خدمات اکوسیستمی را در واحد سطح دارند و پس از آن، کاربری های آب بند، سواحل، ساخت وساز، آبزی پروری دریایی، کشاورزی، مرتع، ژئوپارک و زمین های بایر به ترتیب دارای بالاترین خدمات اکوسیستمی هستند. با افزایش ارتباط و نزدیکی کاربری/پوشش ها به منابع آبی دریا، خدمات اکوسیستمی آنها افزایش می یابد. مراتع به دلیل وسعتی که در منطقه مطالعاتی دارند، دارای بیشترین ارزش کل خدمات اکوسیستمی را در جزیره قشم به خود اختصاص داده اند. برنامه ریزی فضایی و ارزیابی توان اکولوژک جزیره قشم با استفاده از داده های ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی نشان می دهد کاربری توریسم بیشترین وسعت کاربری پیشنهادی را دارد و کاربری/پوشش های کشاورزی-مرتعداری، ساحل، توسعه کشاورزی-توریسم، کشاورزی، توسعه شهری، روستایی و صنعتی، جنگل های مانگرو، ژئوپارک، آبزی پروری دریایی، شهر، روستا و صنعت-توریسم و آب بند در رتبه های بعدی قرار دارند. تلفیق نتایج ارزشگذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی در ارزیابی توان اکولوژیک و برنامه ریزی فضایی، موجب افزایش اثربخشی سیاستگذاری های آمایشی می گردد.

کلیدواژه ها:

ارزیابی توان اکولوژیک ، برنامه ریزی فضایی ، جزیره قشم ، خدمات اکوسیستمی ، سیستم اطلاعات جغرافیایی