تاثیر جهانی شدن بر شهرهای ایرانی – اسلامی (نمونه موردی بازار تبریز منطقه ۸)

با گسترش جهانی شدن، ساختار و هویت شهرهای تاریخی به ویژه بازارهای سنتی در معرض دگرگونی های چشمگیر قرار گرفته اند. بازار تبریز به عنوان یکی از نمونه های برجسته فضاهای شهری ایرانی-اسلامی نیز از این تحولات مستثنا نبوده است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی تاثیر جهانی شدن بر ساختار کالبدی، عملکرد اجتماعی، هویت فرهنگی و اقتصاد بومی بازار تاریخی تبریز انجام شده است. پرسش اصلی این است که جهانی شدن چگونه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، این ابعاد را دستخوش تغییر کرده است. اهمیت این موضوع از آن جهت است که بازار تبریز یکی از نمادهای هویت شهری و فرهنگی ایران محسوب می شود و بررسی تحولات آن می تواند الگویی برای سیاستگذاری در سایر بافتهای تاریخی فراهم آورد. مطالعه به روش کیفی و از طریق تکنیک دلفی در سه مرحله و با مشارکت ۱۵ نفر از خبرگان حوزه های معماری، شهرسازی و جامعه شناسی شهری انجام شد. ابتدا شاخص های تاثیر جهانی شدن استخراج، سپس میزان توافق خبرگان در مورد آنها بررسی و در نهایت تحلیل نهایی صورت گرفت. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه باز و بسته با مقیاس لیکرت بوده و روایی و پایایی آنها به طور کامل ارزیابی شد. نتایج نشان می دهد که جهانی شدن موجب نوسازی بیرویه، کاهش انسجام فضایی، تضعیف تعاملات سنتی، فرسایش نمادهای فرهنگی و کاهش رقابت پذیری اقتصادی شده است. همچنین، ورود الگوهای معماری ناسازگار، ورود گروه های جدید با ارزش های متفاوت و کاهش تولیدات بومی از جمله پیامدهای مهم این فرایند هستند. این تغییرات در کنار فرصت هایی مانند افزایش گردشگری، در مجموع هویت بازار را تهدید می کنند. بر این اساس، لزوم تدوین سیاست هایی برای بازآفرینی فرهنگی و کالبدی بازارها متناسب با نیازهای معاصر احساس می شود.

کلیدواژه ها:

جهانی شدن ، شهر ایرانی – اسلامی ، هویت شهری ، فضاهای جمعی ، بازار تبریز