بررسی جایگاه عدالت ترمیمی در جرایم سبز و تاثیر آن بر بزه دیده زیست محیطی

با توجه به جایگاه بسیار ویژه ای که طبیعت در زندگی موجودات زنده علی الخصوص انسان دارد، ضرورت دارد انسان از آن به عنوان میراث مادری که از نیاکان خود به ارث برده، به بهترین شکل ممکن محافظت کند. لذا مهمترین راه برای حفظ این گنجینه خدادادی، جلوگیری از تخریب آن است. متاسفانه امروزه به دلیل افزایش گازهای گلخانه ای، استفاده بی رویه از سوخت های فسیلی غیرقابل جایگزین و غیره، شاهد افزایش روند تخریب محیط زیست و به تبع آن جرایم محیط زیستی هستیم. با این وجود مجازات های جرایم محیط زیستی در نظام عدالت کیفری تناسبی با جرایم محیط زیستی ندارند. لذا مجرمین با خیالی آسوده مرتکب جرایم مذکور می شوند. چرا که طبق دیدگاه فایده گرا، جرمی بنتنام انسان موجودی خودخواه و منفعت طلب است. نابراین برای اینکه این موجود خودخواه مرتکب جرم نشود، باید هزینه های ناشی از ارتکاب جرم، منظور جرایم علیه محیط زیست را افزایش و منافع حاصل از آن را کاهش دهیم تا شاهد کاهش جرایم زیست محیطی در جوامع باشیم. اما در قوانین نظام عدالت کیفری، به جای توجه به محیط زیست به عنوان بزه دیده اصلی، صرفا نگاه معطوف به سزادهی مجرم شده. برای مثال طبق ماده ۸۸۶ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات: "هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل: آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیربهداشتی فضوالت انسانی و دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه ها، زباله در خیابان ها و کشتار غیرمجاز دام، استفاده غیرمجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع می باشد. و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند، به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد." مطابق ماده فوق، فرضا شخصی که کارخانه تولید کود دارد، سالانه فضوالت و مواد سمی زائد کارخانه هایش را به آب های آزاد می ریزد و به این واسطه چند ده یا حتی چند صد میلیارد تومان سود عایدش می شود. در حالی که فقط نهایتا مطابق ماده فوق به یک سال حبس محکوم می شود. بنابراین با این اوصاف، حتی اگر چنین شخصی محاکمه و محکوم به یک سال حبس نیز شود، پس از طی محکومیتش، باز هم مجددا مرتکب تکرار جرم سابق خود می شود. چرا که هزینه جرم ناچیز اما در عوض عواید و منافع ناشی از ارتکاب آن بینهایت است.

کلیدواژه ها:

عدالت ترمیمی ، جرایم سبز ، بزه دیده زیست محیطی