استفاده از بخش های هوایی سیب زمینی در جیره بره های نر پرواری به صورت بلوک خوراک کامل

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: پسماندهای کشاورزی به مقدار زیادی در تغذیه دام های اهلی و غیراهلی استفاده می شود. در سامانه های دامداری روستایی و در مناطقی که کشاورزی و دامپروری با همدیگر مرسوم است نقش پسماندهای کشاورزی برجسته تر است. در فصول خشک که علوفه تازه و کافی در دسترس نیست و همچنین در مناطقی که شرایط اقلیمی مناسب نبوده و کمبود خوراک دامی وجود دارد، به کارگیری پسماندهای کشاورزی می تواند قیمت خوراک را کاهش دهد و پایداری زیست محیطی را با استفاده از مواد خوراکی که به طور زیاد در دسترس هستند بهبود ببخشد. با توجه به رقابت انسان و دام بر سر بسیاری از مواد غذایی و محدودیت منابع پایه تولید و از طرف دیگر سطوح بالای پسماندهای بخش کشاورزی، استفاده بهینه از این پسماندها می تواند نقش چشم گیری در رونق دامپروری و کاهش قیمت خوراک دام و در نهایت افزایش تولیدات دامی داشته باشد. از طرف دیگر نمی توان بیشتر از سطح فعلی، زمین و آب بیشتری را برای تولید اقلام خوراک دامی اختصاص داد، لذا به کارگیری و بهره برداری از فرآورده های فرعی کشاورزی از ضروریات صنعت دامپروری است. با استفاده از پسماندهای کشاورزی محلی و قابل دسترس می توان جیره های ارزان تر و مقرون به صرفه تهیه نمود و این موضوع کمک زیادی را به جبران کمبود اقلام خوراکی و گذر از چالش های فعلی از جمله خشک سالی های اخیر می نماید. در بلوک های خوراک کامل اقلام خوراکی به صورت مخلوط در جیره استفاده می شود، بنابراین جیره خوش خوراک تر بوده و با این روش می توان خوراک های غیر متعارف را در جیره استفاده نمود و آن ها را به تغذیه دام رساند. هدف از انجام این مطالعه امکان جایگزینی بخش های هوایی سیب زمینی در بلوک های خوراک کامل بود. مواد و روش ها: این آزمایش به مدت ۹۰ روز بر روی ۲۴ راس بره نر هفت ماهه نژاد کردی تیپ دشت و با میانگین وزن ۱/۰۹± ۳۲/۷ کیلوگرم در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار و شش تکرار انجام شد. برای تهیه شاخ و برگ سیب زمینی، بعد از اینکه رشد فیزیولوژی غده سیب زمینی تمام شد (در شرایطی که برگ ها شروع به خرمایی شدن کردند) و از نظر زراعی غده قابل برداشت بود، قبل از این که غده سیب زمینی برداشت شود، بخش علوفه ای سیب زمینی برداشت و به بیرون از مزرعه منتقل و در اطراف مزرعه هوادهی و خشک شد و با خرمن کوب به قطعات ۳ تا ۵ سانتی متری خرد شد و سپس در کارخانه تولید خوراک دام و طیور جیک دانه سنندج همراه با اجزاء دیگر جیره در نسبت های مختلف جهت تهیه تیمارهای آزمایشی به بلوک های خوراک کامل تبدیل شد. تیمارهای آزمایشی به ترتیب شامل جیره بدون شاخ و برگ سیب زمینی و جیره های حاوی ۱۵، ۲۵ و ۳۵ درصد بخش های هوایی سیب زمینی بودند. ترکیبات شیمیایی نمونه ها و مواد مغذی اندازه گیری شده شامل میزان خاکستر، (ADF) Acid Detergent Fibre (NDF), Neutral Detergent Fibre ، پروتئین خام، چربی خام، انرژی خام، کلسیم و فسفر بود. صفات اندازه گیری شده شامل میزان افزایش وزن روزانه، میزان مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک بود. پس از اتمام آزمایش ارزیابی اقتصادی تیمارها بر اساس جیره های داده شده و عملکرد دام ها انجام شد. وزن دام ها پس از اعمال ۱۲ ساعت گرسنگی قبل از دادن خوراک وعده صبح به صورت هر ۱۵ روز یک بار اندازه گیری شد و سپس میزان افزایش وزن روزانه برآورد شد. پس مانده خوراک هر روز صبح قبل از دادن خوراک وعده بعدی جمع آوری و هر ۱۵ روز یک بار وزن کشی شد. با کسر میزان خوراک داده شده از میزان پس مانده، ماده خشک مصرفی تعیین شد. ضریب تبدیل غذایی با تقسیم کردن میزان خوراک مصرفی بر میزان وزن زنده به دست آمد. یافته ها: ترکیبات شیمیایی بخش های هوایی سیب زمینی شامل پروتئین خام، چربی خام، ADF ، NDF ، خاکستر، کلسیم و فسفر (درصد در ماده خشک) به ترتیب، ۱۴/۱، ۲/۱۴، ۳۰، ۴۰، ۱۸، ۳/۲ و ۰/۱۱ و انرژی خام ۳/۵۸ مگاکالری در کیلوگرم به دست آمد. نتایج نشان داد میانگین افزایش وزن روزانه در تیمارهای اول، دوم، سوم و چهارم به ترتیب ۲۳۰، ۲۵۰، ۲۲۶ و ۲۱۳ گرم بود. تیمار دوم اختلاف معنی داری با تیمارهای دیگر داشت و تفاوت تیمار اول و چهارم هم معنی دار بود (۰.۰۰۰۱>P). در تیمار دوم آزمایش با وجود این که ۱۵ درصد از جیره با شاخ و برگ سیب زمینی تامین شده بود میزان افزایش وزن روزانه بیشتر از تیمار شاهد بود که از شاخ و برگ علوفه سیب زمینی استفاده نشده بود و می توان این گونه استنباط نمود که بلوک خوراک کامل نسبت به جیره به صورت مش برتری داشته است و بلوک کردن خوراک می تواند سبب افزایش خوش خوراکی و بهبود هضم در دام شود. میانگین ماده خشک مصرفی روزانه به‎ترتیب ۱/۸۱، ۱/۹۵، ۱/۸۱ و ۱/۹۸ کیلوگرم در روز بودکه تفاوت معنی داری با هم نداشتند (۰.۰۷۴۰P) و سطح ۳۵ درصد شاخ و برگ سبب افزایش ضریب تبدیل شده بود. مقایسه اقتصادی جیره ها برای سود خالص حاصل از افزایش وزن روزانه نشان داد که با افزودن شاخ و برگ سیب زمینی به میزان ۱۵، ۲۵ و ۳۵ درصد بلوک های خوراک کامل قیمت تمام شده جیره ها به ترتیب ۶/۳۵، ۸/۳۲ و ۱۰/۲۷ درصد پایین می آید.  نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می توان استنباط نمود استفاده از شاخ و برگ سیب زمینی در تهیه بلوک های کامل خوراک جهت تغذیه بره های نر پرواری کردی به میزان تا ۲۵ درصد کل جیره مقرون به صرفه بوده و توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

Complete Feed Block ، Fattening Performance ، Potato Foliage ، بلوک خوراک کامل ، پرواربندی ، پسماند زراعی ، شاخ و برگ سیب زمینی ، عملکرد پروار