تحلیل گفتمان انتقادی شاهنامه طهماسبی: پیوند ماجراهای پناهندگی سیاسی سیاوش و گشتاسپ به عصر صفوی

این جستار با تحلیل، توصیف و مقایسه داده هایی که از منابع کتابخانه ای به دست آمدهو به برخی از نگاره های شاهنامه طهماسبی می پردازد که داستان های سیاوش در توران زمین و گشتاسپ در روم را تصویر می کنند. هدف از پژوهش نشان دادنکارکردهای عصری این نگاره ها در خدمت به حکومت صفوی است. پرسش پژوهش چنین است: چگونه به کمک نظریات تحلیلگفتمانانتقادی می توان نگاره های مربوط به پناهندگی سیاوش به توران و پناهندگی گشتاسب به روم را در ارتباط با ضرورت های سیاسی صفویان تحلیل کرد؟در دوره صفویان، اهمیت کمی و کیفی پناهندگی سیاسی شخصیت ها بخوبی توجیه کننده حمایت حکومتی از خلق این نقاشی هاست.سیاوش که در غربت پناهندگی کشته می شود، به توران درآمده و گشتاسب که به روم گریخته، در شهر اهرن به سروری می رسد. توران اسطوره ای این جاعثمانی تاریخ صفوی را به ذهن متبادر می سازد و شکست یک پناهجو و موفقیت دیگری در سرزمین بیگانهبه معنای در نظر گرفتن هر دو نتیجه محتملاز پناهندگی به دشمن است.در نگاره ها، مسابقات ورزشی که دشمن برای جذب شاهزاده های ایرانی پناهجو تدارک می بیند، اصالتاممارست جنگند، اماعناصر دیداریمیدان ورزش را به میدان نبردشبیه تر می سازد و قزل باش ها نشانه ایمی دهد تا پیام هنری در ارتباط با روزگار صفوی تاویلشود و تصویر جاسوسان قزل باش احاطه اطلاعاتی صفویان بر پناهندگان را هشدار می دهد. بر اساس شعر، هر دو پناهنده ایرانی که ظاهرا با ورزش و در اصل با هنر جنگاوری خویش در سرزمین دشمن به اعتلای مقام می رسند، از پناه دهنده خود تواناترند، اما عناصردیداری برتری جویی هاینابحق پناه دهنده را نشان داده که می تواندحاصل تلاش صفویان برای انصراف نیروهای سرآمد ایرانی از پناهندگی به بیگانهباشد.

کلیدواژه ها:

حکومت صفوی ، مکتب تبریز دوم ، شاهنامه طهماسبی ، پناهندگی سیاسی ، تحلیل گفتمان انتقادی