تحلیل صوری نقش انسان در رشتی دوزی های پیکرنگار عصر قاجار

قلاب دوزی رشت(رشتی دوزی)، به عنوان یکی از شیوه های تکمیل و تزیین پارچه، صاحب نمونه های متعددی است که بسیاری از آنها از عصر قاجار به میراث رسیده است. از کاربردهای رشتی دوزی بایست به دوخت پوش سلطنتی، زین پوش و اشیاء مصرفی ازجمله دیوارکوب اشاره داشت. هدف این مقاله، تحلیل صور انسانی در منسوجات قاجاری است که به شیوه قلاب دوزی رشت به انجام رسیده اند. جهت حصول این مقصود، پرسش آن است: تحلیل نقوش انسانی در منسوجات رشتی دوزی، به لحاظ صورت و ساختار بر چه نتایجی دلالت دارد؟ مطالعه تاریخی حاضر به شیوه توصیفی – تحلیلی و با نمونه گیری ده پرده دیوارکوب رشتی-دوزی با محوریت پیکره آدمی نشان داد: درمیان منسوجات قاجار، دیوارکوب های رشتی دوزی شده، نمونه هایی هستند که نقش انسان را به عنوان عنصر غالب و به صورت تک پیکره به نمایش درآورده اند. پیکره ها به صورت تمام قد و تکی در قاب بندی به قاعده قرینه یک دوم به ویژه محرابی قرار گرفته اند. آنها در اکثر موارد ایستاده اند و با لباس هایی به سبک زمانه، تزیینات فاخر و بهره-گیری از رنگ های گرم روی بستر سرخ رنگ پارچه خودنمایی می کنند و معمولا فتحعلی شاه یا شاهزادگان قاجار و در برخی موارد، تمثالی از زنان وابسته به دربار را نشان می دهند. به غیر از یک مورد که متعلق به عصر ناصری است اما آن نیز به اسلوب پیکرنگاری درباری نیمه نخست عصر قاجار تاسی دارد، تمامی نمونه های مطالعاتی متعلق به دوره فتحعلی شاه هستند؛ به عبارت دقیق تر، فراوانی کاربرد نقوش انسانی در این هنر نه با کلیت فرمانروایی قاجاریان که با دوره سلطنت فتحعلی شاه تعریف می شود و خصایل هنری آن عهد را جهت تاکید بر قدرت پادشاهی او بازتاب می دهد.

کلیدواژه ها:

عصر قاجار ، فتحعلی شاه ، رشتی دوزی ، منسوجات دیوارکوب ، نقش انسان