تحلیل جادوی مجاورت در آفرینش موسیقی و معنا در حماسه «مجد الاسلام» اثر احمد محرم با تکیه بر نظریه شفیعی کدکنی

جادوی مجاورت یکی از مهم ترین مباحث در تحلیل ساختار موسیقایی شعر است که موردتوجه پژوهشگران واقع شده و شامل محورهای همنشینی و جانشینی است. جادوی مجاورت به معنای توازن­های موسیقایی و آوایی در متن است. محورهای جانشینی و همنشینی از مهم­ترین ابزارهای مطرح شده در نقد فرمالیستی و علم معناشناسی به شمار می­آیند. رابطه جانشینی، پیوند موجود میان واحدهایی است که به جای هم انتخاب می­شوند و در همان سطح، واحدهای تازه­ای پدید می­آورند. در محور همنشینی ارتباط واژه با واژه­های پیش و پس از آن بررسی می­شود. موسیقی مشترک بین واژه­ها بدون در نظر گرفتن بعد معنایی آن­ها منجر به حضور واژه­ها در کنار هم می­گردد. محور جانشینی و همنشینی شیوه­ای برای تعیین ویژگی­های سبک هنری و ادبی به شمار می­آید. این پژوهش قصد دارد تاثیر جادوی مجاورت را در آفرینش معنا و موسیقی به روش توصیفی -  تحلیلی در حماسه «مجد الاسلام» واکاوی نماید. عاملی که بر ضرورت انجام این جستار تاکید می­کند، تبیین روش­های موثر در آفرینش معنا، هارمونی و موسیقی شعر احمد محرم و کشف زیبایی­های فنی و سبکی در حماسه «مجد الاسلام» برای مخاطب است. یافته­های این جستار حاکی از آن است که رابطه جانشینی  و همنشینی موجب انسجام و اتحاد معنایی در حماسه «مجد الاسلام» شده است. هم­نشینی درست کلمات، عرصه را برای تمایز سبک این اثر حماسی فراهم کرده است. به­کارگیری صنایع ادبی و همنشینی آن­ها در کنار هم و بهره­مندی از مشخصات آوایی سبب هماهنگی و ایجاد موسیقی ویژه­ای در این اثر شده است و بدین ترتیب مفاهیم و معناها با تاکید بیشتری ذکر شده است. گزینش صحیح واژه­ها در این اثر حماسی موجب توجه بیشتر مخاطب به اشعار احمد محرم می­شود؛ چراکه هنگامی که واژه­ای در معنای صحیح استفاده شود انسان مشتاق آن شده و این موسیقی برخاسته از کلمات سبب فخیم شدن سخن می­شود.

کلیدواژه ها:

جادوی مجاورت ، روابط جانشینی و همنشینی ، موسیقی درونی ، احمد محرم ، حماسه مجد الاسلام