بررسی رویکردهای نظری گوناگون در تبیین ناکامی و پیامدهای روانشناختی و رفتاری آن

ناکامی یکی از پدیده های بنیادین در روانشناسی است که در شرایط ناکامی با تحقق اهداف با نیازها پدیدار می شود و پیامدهای پیچیده ای در سطوح هیجانی، شناختی، رفتاری و اجتماعی به همراه دارد. این مقاله به شیوه ای مروری و تطبیقی، رویکردهای نظری گوناگون در تبیین ناکامی را بررسی می کند. رویکردهای روان تحلیل گرایانه (فروید، کلاین)، ناکامی تجربه ای دفاعی ساختاری و تاثیر در تکوین «خود» و ورود به نظم نمادین تلقی می شود. نظریه پیشرفت، ناکامی را عامل فعال ساز تحریف های شناختی هیجانی، در مقابل رویکردهای شناختی-رفتاری (الیس، بندورا) نقش مشاهده خودآمدی، تعامل متقابل شناخت، محیط و رفتار در تجربه ناکامی تاکید می کند. رویکردهای اجتماعی فرهنگی مانند نظریه محرومیت جمعی، اعتراض، خشونت، افسردگی اجتماعی را بررسی می کنند. مقایسه های درون گروهی ناکامی را طی کرده و پیامدهای آن در سطوح جمعی را مطالعه می کنند. در نهایت، رویکردهای عصب روانشناختی با تمرکز بر دوپامین سروتونین و ساختارهایی چون آمیگدالا نتیجه می گیرد که تنها در چارچوب یک مدل تلفیقی زیستی-روانی-اجتماعی می توان تبیینی جامع از ناکامی و پیامدهای آن ارائه داد، مدلی که امکان تحلیل و مداخله موثر در این پدیده را برای روانشناسان و درمانگران فراهم می آورد.

کلیدواژه ها:

ناکامی ، پرخاشگری ، نظریه روان تحلیل گری ، شناخت ، طرد اجتماعی ، عصب روانشناسی ، مدل زیستی-روانی-اجتماعی