بررسی تحمل به شوری در ژنوتیپ های آلوتتراپلوئید پنبه (Gossypium sp.) به کمک روش های آماری چند متغیره و شاخص های تحمل به تنش در مرحله جوانه زنی

شوری یکی از مهم ترین عوامل محدودکننده کشاورزی است. پنبه به عنوان یک گیاه روغنی-الیافی از جمله گیاهان مهم صنعتی به شمار می رود. مرحله جوانه زنی و گیاهچه ای از حساس ترین مراحل رشد پنبه به شوری هستند. در این تحقیق، ۱۴ رقم آلوتتراپلوئید تجاری و محلی پنبه از نظر تحمل به شوری بررسی شدند. ابتدا این رقم ها در آزمایش های فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار به روش ساندویچی و در شرایط آزمایشگاهی مورد آزمون جوانه زنی در سطوح شوری ۰، ۸ و ۱۶ دسی زیمنس بر متر قرار گرفتند. سپس صفات طول ریشه چه و ساقه چه، وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه، درصد جوانه زنی، ضریب آلومتری، درصد آب گیاهچه و شاخص بنیه بذر اندازه گیری و شاخص های تحمل به تنش بر اساس عملکرد زیستی (وزن خشک گیاهچه) در محیط تنش و غیر تنش محاسبه شدند و بر طبق این شاخص ها رقم ها در دو سطح ۸ و ۱۶ دسی زیمنس بر متر تجزیه به مولفه های اصلی شده و نمودار بای پلات رسم شد و در نهایت دندروگرام دسته بندی رقم ها بر اساس شاخص های STI (شاخص تحمل به تنش)، SSI (شاخص حساسیت به تنش)، عملکرد در محیط تنش و غیر تنش رسم شد. نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس اثر رقم، شوری و برهم کنش شوری و رقم نشان داد، صفات وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه، وزن تر ریشه، طول ساقه، شاخص بنیه گیاهچه، درصد آب گیاهچه، ضریب آلومتریک، وزن خشک گیاهچه، طول گیاهچه در سطح یک درصد و در صفات وزن تر ساقه، طول ریشه در سطح پنج درصد معنی دار بودند. دسته بندی و بای پلات رقم ها بر اساس شاخص های STI و SSI در سطح شوری ۸ و ۱۶ دسی زیمنس بر متر نشان داد که رقم های سپید و گیزا در هر دو سطح در دسته متحمل ها و رقم کاشمر در هر دو سطح در گروه حساس ها در مرحله جوانه زنی بودند.   جنبه های نوآوری: واکنش ارقام پنبه مورد مطالعه در برابر تنش شوری متفاوت بود. افزایش تنش شوری سبب کاهش معنی داری در خصوصیات جوانه زنی ارقام پنبه مورد مطالعه شد. ​​تجزیه بای پلات و خوشه بندی بر اساس شاخص های تنش STI و SSI روشی مناسب برای دسته بندی ارقام پنبه بود.

کلیدواژه ها:

Biplot ، Cotton ، Germination ، Salt ، Principal components ، بای پلات ، پنبه ، جوانه زنی ، شوری ، تجزیه مولفه اصلی