اثر رژیم های دما و نور بر رفتار جوانه زنی بذر ارقام کلزا (Brassica napus)

چکیده مبسوط مقدمه: حداکثر درصد و سرعت جوانه زنی بذرهای کلزا در دمای خاصی صورت می پذیرد. یافتن این دماها می تواند نقش مهمی در تعیین زمان و مکان مناسب برای کشت ارقام مختلف را فراهم نماید. نور نیز می تواند بر درصد جوانه زنی بذرهای کلزا در دماهای مختلف موثر باشد، اما واکنش بذرهای کلزا به نور به ویژه درصورت بروز دماهای پایین تر و بالاتر از مطلوب چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. از این رو، این مطالعه با هدف بررسی تغییرات جوانه زنی ارقام کلزا در دماهای مختلف و تعیین دماهای کاردینال جوانه زنی بر اساس درصد و سرعت جوانه زنی در دو شرایط حضور و عدم حضور نور انجام شد. مواد و روش ها: در این تحقیق، آزمون جوانه زنی در دماهای ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵، ۳۰، ۳۵، ۳۷ و ۴۰ درجه سلسیوس در دو شرایط نور (۱۲ ساعت نور/ ۱۲ ساعت تاریکی) و تاریکی روی نه رقم بهاره (تراپر، آگامکس، هایولا-۵۰، هایولا-۴۲۰، آرجی اس، مهتاب، هایولا-۶۱، ظفر و زرفام) و یک رقم زمستانه (گارو) انجام شد. برای توصیف تغییرات جوانه زنی در مقابل زمان از مدل چهار پارامتره هیل و برای محاسبه دماهای کاردینال جوانه زنی از مدل دندان مانند استفاده شد. بررسی زنده مانی بذرها در دماهای پایین تر و بالاتر از مطلوب نیز به وسیله آزمون تترازولیوم انجام شد. یافته ها: بررسی روند تغییرات درصد جوانه زنی تجمعی در طی زمان در ارقام مختلف نشان داد که تمامی ارقام در دامنه دمایی بین ۳۰-۱۵ درجه سلسیوس، برخی در دامنه دمایی ۳۰-۱۰ درجه سلسیوس (هایولا-۶۱) و برخی دیگر حتی در دامنه دمایی ۳۰-۵ درجه سلسیوس (آرجی اس، مهتاب، گارو، ظفر و زرفام) از حداکثر درصد جوانه زنی برخوردار بودند. حداکثر سرعت جوانه زنی نیز در تمامی ارقام به طور میانگین در دامنه دمایی ۳۵-۲۲ درجه سلسیوس رخ داد. نور تنها بر درصد جوانه زنی بذرهای تحت دماهای پایین تر و بالاتر از مطلوب موثر بود. در این دماها نور باعث افزایش درصد جوانه زنی شد. بذرهای باقی مانده در دماهای ۵، ۱۰، ۳۵، ۳۷ و ۴۰ درجه سلسیوس پس از انتقال به دمای ۲۰ درجه سلسیوس نیز جوانه نزدند، درحالی که بر اساس آزمون تترازولیوم بیشتر آن ها زنده بودند. نتیجه گیری: تفاوت در دامنه دمای مطلوب برای درصد و سرعت جوانه زنی نشان داد که برای بهینه سازی کارکرد بذرها لازم است دامنه دمای مطلوب مشترک بین درصد و سرعت جوانه زنی به عنوان دمای مطلوب جوانه زنی در نظر گرفته شود. در دماهای بالاتر و پایین تر از حد مطلوب نور باعث افزایش جوانه زنی در برخی از ارقام شد. تاثیر نور بر جوانه زنی در دماهای بالا به مراتب بیشتر از دماهای پایین بود. زنده مانی بذرهای باقی مانده در دماهای پایین تر و بالاتر از حد مطلوب در برخی ارقام نیز شواهدی مبنی بر وجود خواب ناشی از دما در ارقام مذکور را ارائه کرد که این موضوع نیاز به بررسی بیشتری در آینده دارد. جنبه های نوآوری: ۱-دماهای کاردینال براساس هر دو عامل درصد و سرعت جوانه زنی و تاثیر نور بر آن ها بررسی شده است. ۲-برخی ارقام جدید نظیر تراپر و آگامکس که اطلاعات زیادی راجع به خصوصیات آن ها در اختیار نیست، مورد بررسی قرار گرفتند. ۳-در این مطالعه، دلیل عدم جوانه زنی بذرهای کلزا در دماهای پایین تر و بالاتر از مطلوب به ویژه در تاریکی اشاره شده است.

کلیدواژه ها:

Cardinal temperatures ، Germination rate ، Germination percentage ، Survival ، Tetrazolium ، تترازولیوم ، زنده مانی ، سرعت جوانه زنی ، درصد جوانه زنی ، دمای کاردینال