اثر پرایمینگ بذر با سولفات روی و آهن بر بهینه سازی شکست خواب و شاخص های جوانه زنی موسیر (Allium hirtifolium)

چکیده مبسوط مقدمه: بذر گیاه موسیر علاوه بر خواب دارای استقرار ضعیفی در مرحله جوانه زنی می باشد. از جمله روش های بهبود کارایی و استقرار بذر می توان به انواع پرایمینگ با مواد مغذی اشاره کرد. وجود عناصر ریزمغذی یکی از عواملی است که ممکن است کارایی بذرها را تحت تاثیر قرار دهد. لذا این پژوهش با هدف بررسی اثر پرایمینگ با مواد مغذی بر بهینه سازی شکست خواب، جوانه زنی، ارتقا کارایی بذر و استقرار گیاه دارویی-مرتعی موسیر جهت برنامه های حفاظتی، احیا و اهلی سازی این گیاه اجرا گردید. مواد و روش­ها: به منظور بررسی اثر مواد مغذی بر جوانه زنی و بهبود استقرار موسیر، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با ۴ تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشگاه شهرکرد در سال ۱۳۹۴ اجرا گردید. دو تیمار شکست خواب (اسید سولفوریک و اسید سولفوریک + اسید جیبرلیک) به عنوان فاکتور اول و نه سطح مواد مغذی شامل سولفات روی ۵، ۱۰، ۵۰ و ۱۰۰ میلی مولار و سولفات آهن ۵/۰، ۱، ۵/۱ و ۲ درصد درمقایسه با شاهد به عنوان فاکتور دوم روی بذرهای موسیر مورد مقایسه قرار گرفتند. یافته ­ها: تجزیه واریانس نشان داد تیمارهای شکست خواب، پرایمینگ با مواد مغذی و اثرمتقابل آن­ها درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، زمان رسیدن به ۱۰ و ۵۰ درصد جوانه زنی، یکنواختی جوانه زنی، طول گیاهچه و شاخص بنیه І بذرهای موسیر را در سطح احتمال یک درصد تحت تاثیر قرار دادند. کاربرد اسید سولفوریک در کنار سولفات آهن ۱ درصد سبب افزایش جوانه زنی نسبت به شاهد گردید. همینطور در صفات مختلف اسید جیبرلیک اثر آهن را تقویت کرد در حالی که درکنار روی سبب تفاوت چشم گیری نسبت به عدم کاربرد آن نگردید. سولفات روی ۵ میلی مولار نسبت به شاهد موجب افزایش سرعت جوانه زنی گردید که با افزایش غلظت روند کاهشی داشت. اسید جیبرلیک سبب تغییر محسوس سرعت جوانه زنی نگردید. زمان رسیدن به ۵۰ درصد جوانه زنی نیز تحت تاثیر غلظت های ۵/۰ و ۱ درصد سولفات آهن و سطوح پایین سولفات روی کاهش یافت. استفاده از اسید جیبرلیک تاثیر معنی داری بر کاهش زمان جوانه زنی نسبت به شاهد نشان نداد و در غلظت های بالاتر T۵۰ را بیشتر کرد. اگرچه صفات جوانه زنی کمتر تحت تاثیر اسید جیبرلیک قرار گرفت، اما طول گیاهچه و شاخص ویگور از آن تاثیر مثبتی پذیرفت و بالاترین طول گیاهچه در غلظت های ۵/۰ و ۱ درصد آهن همراه با اسید جیبرلیک به دست آمد. نتیجه­ گیری: پرایمینگ بذر موسیر با مواد مغذی سبب بهبود شاخص های جوانه زنی و بنیه گیاه گردید. غلظت های مختلف آهن و روی اثرات متفاوتی بر بذر موسیر نشان دادند که با روش های شکست خواب آن اثرمتقابل داشت. استفاده از اسید جیبرلیک اگرچه تاثیری بر افزایش سرعت جوانه زنی و کاهش زمان رسیدن به ۱۰ و ۵۰ درصد جوانه زنی نداشت اما طول گیاهچه و شاخص بنیه І را تقویت کرد که در مورد سولفات آهن این اثر مشهودتر بود.   جنبه های نوآوری: افزودن سولفات آهن و سولفات روی به بذرهای موسیر که از اسید سولفوریک برای شکست خواب آنها  استفاده شد سبب افزایش ۵۴/۲۵ درصدی جوانه زنی نسبت به شاهد گردید. اضافه شدن جیبرلین در تیمار شکست خواب اثر روی در جوانه زنی را مرتفع ساخت و توانست جایگزین روی گردد، اما برای سولفات آهن اندکی اثر افزایشی داشت. اگرچه اضافه شدن جیبرلین در تیمار شکست خواب صفات جوانه زنی را کمتر تحت تاثیر قرار داد، اما طول گیاهچه و شاخص ویگور از اسید جیبرلیک تاثیر مثبتی پذیرفت.

کلیدواژه ها:

Nutrients ، Emergence ، Gibberellic acid ، Vigor Index ، Sulfuric acid ، مواد مغذی ، استقرار ، اسید جیبرلیک ، شاخص بنیه ، اسید سولفوریک