تحلیل فضا در دو نگاره معراج پیامبر اکرم(ص) از خمسه نظامی با توجه به آیات سوره نجم و اسراء

هنر نگارگری ایرانی با متون و ادبیات حماسی، عرفانی و دینی همنشینی دیرینه ای دارد. داستان های قرآنی، احادیث و روایات از منابع الهام هنرمندان نگارگر بودند. یکی از قصص قرآنی، معراج پیامبر اکرم (ص) است که توسط نگارگران به تصویر در آمده است. نگارگران برای به تصویر کشیدن معراج از آیات سوره نجم و اسراء بهره برده اند. حال این سئوالات مطرح است که شکل گیری فضا در دو نگاره معراج بر اساس آیات سوره نجم و اسراء چگونه بوده است؟ و چگونه تصاویر گوناگون از یک داستان فضای متفاوتی را ایجاد می نماید؟ روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و تطبیقی بوده و گردآوری مطالب به صورت مطالعه اسنادی و کتابخانه ای صورت گرفته است. آنچه بدست آمد بر مبنای دو سوره اسراء و نجم در قرآن کریم در نگاره اول فضای آسمان و زمین ترسیم شده است که بر اساس بخش اول و دوم معراج تصویر شده است و در نگاره دوم فقط فضای آسمان که مربوط به بخش دوم معراج پیامبر اکرم(ص) و بر اساس سوره نجم تصویر شده است. علاوه بر آن در هر دو نگاره هنرمندان از متن اشعار در تصویر استفاده کرده اند که به روند و پیشبرد داستان بسیار کمک کرده است. با وجود اینکه موضوع در هر دو نگاره یکی است و منابع مورد استفاده نگارگران نیز یکی است اما به دلیل فضای ذهنی که مختص هنرمند و خالق اثر است و نیز به کمک عناصر بصری و ویژگی های شاخص هر دوره چون رنگ پردازی، ترکیب بندی و ... تصویر متفاوتی ایجاد شده است. علاوه بر آن عناصر دیگری چون فضای زمانی و مکانی و تغییر عادت نیز با تفاوت هایی در هر دو نگاره دیده می شوند.

کلیدواژه ها:

نگارگری ایران ، قرآن ، معراج پیامبر اکرم(ص) ، خمسه نظامی ، فضا