مطالعه تطبیقی عناصر فرمی قالی طرح قفقازی جیریا با قالیهای جمهوری آذربایجان

جمهوری آذربایجان بزرگترین کشور قفقاز واقع در قفقاز جنوبی می باشد. این سرزمین حدود صد سال پیش جزء کشور ایران بود ولی در جنگهای ایران و روسیه، طی قراردادهای گلستان و ترکمانچای به روسیه ملحق شد. بنابراین ریشه های مشترک فرهنگی ایران و ایین کشور نوظهور یافته امری بدیهی به نظر میرسد. این ویژگی در هنرهای این کشورها هم دیده می شود. از جمله قالی بافی با پیشینه های که در این مناطق دارد، دارای خصلت های مشترک است. روستای جیریا جز مراکز و روستاهای فعال استان مرکزی، یکی از قطب های مهم قالی بافی ارا بوده و دارای سابقه قابل توجهی در بافت و تولید قالی است. طرح قفقازی یکی از طرح های رایج در این منطقه می باشد که در سالهای اخیر طراحی و تولید می گردد. هدف پژوهش حاضر، شناخت و دستیابی به ویژگی های سیبکی طرح قفقازی جیریا و قالی جمهوری آذربایجان است. این مهم با شناسایی تفاوت ها و اشتراکات در عناصر فرمی (طرح، نقش، رنگ و ترکیب بندی) در پنج نمونه قالی صورت پذیرفته است. در راستای هدف فوق این پرسش مطرح می شود که طرح قفقازی جیریا برگرفته از قالی قفقاز است یا دارای سیبکی خاص و مربوط به خود است؟ پنج نمونه ی انتخابی این پژوهش به روش هدفمند، نمونه ی شیاخ انتخابی و به شیوه ی کیفی تحلیل می گردد. داده های گردآوری شده اسنادی است و به روش تطبیقی - تحلیلی از نوع مجزا سازی بررسی شده اند. نتایج نشان می دهد که وجه مشترک روح اسلامی و اعتقادات مذهبی بر دو سرزمین سبب پیدایش اشتراکات گردیده است. بکارگیری نقوش مشابه، ستاره، هشت ضلعی، طاووس و حرف اس از وجوه بارز اشتراکات هستند. با وجود وجوه اشتراقات چشمگیری نیز مانند ظرافیت نقش، تنوع رنگی و استفاده خطوط گردان و ابعاد دیده می شود، در نتیجه ویژگی های سبکی متفاوت هم در قالی های دو منطقه دیده می شود.

کلیدواژه ها:

جمهوری آذربایجان ، ایران ، ارا ، قالی جیریا