ظرفیت سنجی و رتبه بندی نواحی شهر ورامین با رویکرد توسعه درون شهری

سابقه و هدفپژوهش حاضر با هدف ظرفیت سنجی و رتبه بندی ظرفیت های درونی شهر ورامین انجام شده است. این مطالعه با تحلیل ساختار و پتانسیل های شهری ورامین، به دنبال ارائه راهکارهایی برای تحقق توسعه پایدار و بهره گیری بهینه از ظرفیت های درونی این شهر است. شهرنشینی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین فعالیت های انسانی، پیامدهایی گسترده بر کیفیت زندگی شهری و توسعه پایدار داشته است. در این میان، گسیختگی رشد شهری به عنوان یکی از پیامدهای اصلی تجمع جمعیت در مراکز شهری، موجب چالش های جدی در ساختار و عملکرد شهرها شده است. ایران طی دهه های اخیر، به دلیل تحولات اجتماعی و اقتصادی، شاهد رشد شتابان شهرهایی بوده است که برخی از آن ها به ویژه شهرهای واقع در مناطق کلان شهری، دچار پدیده ای به نام «انفجار مادرشهر» شده اند. این پدیده با افزایش قیمت زمین، انتقال جمعیت و فعالیت ها به حاشیه شهرها، و شکل گیری ساختارهای پراکنده در مناطق شهری اطراف همراه بوده است. شهر ورامین، به عنوان یکی از شهرهای منطقه کلان شهری تهران، طی دهه های اخیر تحت تاثیر مهاجرت، رشد جمعیت، و سیاست های توسعه ای دچار توسعه های گسیخته و پراکنده شده است. این روند، علاوه بر تخریب اراضی کشاورزی و نابودی اقتصاد پایه شهر، نیازمند بررسی عمیق و ارائه راهبردهای مناسب برای استفاده بهینه از ظرفیت های درونی این شهر است.روش شناسیاین پژوهش با استفاده از روش های توصیفی و تحلیلی و با هدف کاربردی به بررسی پتانسیل های توسعه درون شهری در شهر ورامین انجام شده است. در این مطالعه از شاخص های مختلف کالبدی و اجتماعی استفاده شد. داده ها از منابع متنوع گردآوری شده و با استفاده از نرم افزارهایی نظیر Excel و ArcGIS Pro تحلیل شدند. اطلاعات با استفاده از مدل Cocoso در Excel و ArcGIS Pro مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. در نهایت، تحلیل شاخص های توسعه درون شهری بر اساس نتایج پرسشنامه های کارشناسی و مدل Cocoso صورت گرفت.نتایج و بحثبا عنایت به تحلیل داده ها در مدل تحلیل کوکوسو و یافته های تحقیق، از بین نواحی سه گانه شهر ورامین، ناحیه دو با کسب بالاترین امتیاز(۷۷۹/۲)، ناحیه یک با امتیاز (۰۴۲/۲) و ناحیه سه با (۶۷۴/۱) به ترتیب بیشترین اولویت و ظرفیت را به منظور پیاده-سازی سیاست های توسعه درونی دارند. ظرفیت های نهفته و پنهان توسعه درونی در شهر ورامین، بیشتر شامل و اراضی رهاشده و بایر در داخل محدوده قانونی شهر، بافت های فرسوده و ناکارآمد، کانال های بتنی انتقال آب فاضلاب هستند که در صورت توجه مدیران شهری، می توانند جهت گیری الوگی توسعه شهر از توسعه پیرامونی به توسعه درونی سوق دهند. با توجه به وسعت زیاد اراضی بایر و کاربری های مزاحم در داخل محدوده قانونی شهر و ظرفیت افزایش اسکان جمعیت در بافت های فرسوده مخصوصا در بخش های شمالی شهر، وجود سرانه مسکونی، وجود کاربری ها و بناهای قدیمی شهر ورامین از پتانسیل بالایی جهت توسعه درونی برخوردار بوده و ضرورتی به افزایش محدوده شهر و ساخت وساز در پیرامون شهر نبوده و بهتر است توسعه به صورت درونی صورت پذیرد تا میزان پراکندگی در شهر ورامین کاهش یابد. این رویکرد باید متناسب با موقعیت حساس شهر ورامین و در راستای برقراری توازن اراضی در شهر صورت پذیرد. نتیجه گیریدر این پژوهش از شاخص ها، مدل ها و تکنیک های آماری-فضایی مختلفی دراستای پاسخگویی به سوال تحقیق استفاده شد. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که بافت و محدوده کنونی شهر ورامین دارای ظرفیت های بسیار زیادی در این زمینه می باشد. با توجه به تنوع و گوناگونی ساختار اجتماعی و اقتصادی شهر ورامین، پیاده سازی سیاست های رشد هوشمند و توسعه درونی، نیازمند مطالعات گسترده و بررسی های میدانی بیشتری است. چراکه توسعه درونی دارای ابعاد مختلف بوده و هرگونه جراحی در بافت شهری، نیازمند آگاهی از سایر ابعاد است. با توجه به تجربیات موجود، بهره گیری از ظرفیت های توسعه درونی در شهر ورامین با رویکردهای نوین نظیر رویکرد شهر ۱۵ دقیقه ای، شهر چابک، شهر فشرده و همچنین با بهره گیری از رویکرد حق انتقال توسعه، می تواند توسعه پایدار این شهر را به دنبال داشته باشد و ارتقای کیفیت سکونت که آمال تمامی نظریات و دیدگاه های توسعه شهری است، محقق گردد.

کلیدواژه ها:

ظرفیت های درونی ، توسعه پایدار ، توسعه درونی شهر ، مدل کوکوسو ، رشد هوشمند