مروری بر شیوه های ارزیابی اقتصادی خسارات فرسایش خاک؛ مبانی، رویکردها و روش شناسی عملیاتی

خاک یکی از منابع طبیعی مهم با کارکردهای بسیار متنوع است که تخریب آن خسارات هنگفتی را متوجه جامعه می­سازد. باتوجه به اهمیت موضوع تخریب خاک ناشی از فرسایش و لزوم پرداختن به خسارات آن بر اساس ماده ۱۵ قانون حفاظت خاک، این پژوهش به دنبال بررسی روش­های موجود، محدودیت­ها و مزایای آنها و در نهایت ارائه راه­کارهایی برای ارزیابی اقتصادی خسارات فرسایش خاک در ایران می­باشد. تنوع و گستردگی دامنه خسارات فرسایش خاک، ارزیابی و کمی­سازی آنها را با چالش مواجه کرده است. چرا که هر نوع خسارت به یک چارچوب ارزیابی خاص و داده­های ویژه­ای نیاز دارد. اغلب روش­های رایج برای کمی­سازی خسارات فرسایش از نوع هزینه­محور هستند که از مهم­ترین آنها می­توان به روش هزینه جایگزینی، هزینه اجتناب و هزینه فرصت اشاره کرد. هیچ­کدام از این روش­ها کامل نبوده و هر کدام برای نوع خاصی از فرسایش یا نوع خاصی از خسارت کاربرد دارند. استفاده ترکیبی از روش­های موجود نیز ممکن است منجر به بیش­برآوردی گردد.  لذا، ارائه یک چارچوب مشخص که برای انواع فرسایش تحت همه شرایط قابل استفاده باشد، عملا امکان­پذیر نیست. بررسی منابع نشان داد که در مطالعات ارزیابی خسارات فرسایش خاک معمولا سه بخش اصلی وجود دارد: ۱) تعیین میزان فرسایش خاک، ۲) شناسایی انواع خسارات فرسایش در هر منطقه مطالعاتی، و ۳) قیمت­گذاری خسارات، که هر کدام با چالش­های بزرگی روبه­رو است. لذا، بسته به اهداف و شرایط موجود لازم است در هر بخش بهترین و کارآمدترین رویکردها اتخاذ گردد. از نظر کاربردی، روش هزینه اجتناب به دلیل این­که همه خسارات را را به­صورت یکجا پوشش می­دهد و قیمت­گذاری آن آسان است، و همچنین برای همه اشکال فرسایش امکان کاربرد دارد، به عنوان بهترین روش پیشنهاد می­شود.

کلیدواژه ها:

منابع طبیعی ، قانون حفاظت خاک ، قیمت گذاری ، هزینه اجتناب