تحلیل سری زمانی پویایی جمعیت پسیل گلابی، Cacopsylla pyri (Hemiptera: Psyllidae)، با استفاده از مدل ARIMA روی نه رقم مختلف گلابی Pyrus Communis

پسیل یک آفت کلیدی در مناطق مهم کشت گلابی Pyrus Communis  در ایران است. در این پژوهش، مدل های سری زمانی ارتباط بین منبع (نه رقم گلابی)-مصرف کننده (مراحل مختلف رشدی پسیل گلابی) برای تحلیل پویایی جمعیت بررسی شدند. سری­های زمانی جمعیت هر مرحله رشدی پسیل گلابی مجموعه ای از مشاهدات است که با نمونه­برداری منظم متغیر جمعیت تخم، پوره و حشره­کامل پسیل گلابی در دوره زمانی چهار ساله (۱۳۹۹- ۱۴۰۲) به دست ­آمده است. مدل میانگین متحرک خودهمبسته یکپارچه(ARIMA)  در سری­های زمانی برای پیش بینی آینده جمعیت هر یک از مراحل رشدی تخم، پوره و حشره­کامل پسیل گلابی روی نه رقم گلابی به کار برده شد. نتایج نشان داد که میانگین تفاوت بین تراکم جمعیت پیش­بینی شده توسط مدل و مشاهده شده در سه مرحله رشدی، معادل ۸۸/۳۶ حشره-روز بود. میانگین درصد مطلق خطا برای هر سه مرحله رشدی به طور متوسط ماهانه معادل ۳۷/۲ حشره-روز بود. حداقل این شاخص، معادل ۱۲/۲۹ حشره-روز (۷/۰ ماهانه) در مرحله حشره­کامل در رقم پوتوماک و حداکثر آن معادل ۵۳/۵۲۲ حشره-روز (۹/۱۰ ماهانه) در مرحله پوره در رقم نطنزی بود. مقادیر خودهمبستگی­های باقی مانده و خودهمبستگی­های جزئی در اکثر مراحل رشدی و ارقام مختلف به صورت مطلق از ۵/۰ کوچک تر بود. در منحنی تغییرات تراکم جمعیت همه مراحل رشدی پسیل گلابی، یک روند سینوسی اتفاق می افتاد. روند تغییرات در مشاهدات با پیش­بینی مدل یکسان بود. میانگین قدرمطلق ضریب تقاطعی در حدود ۳/۰ تا ۴/۰ متغیر بوده که نشان دهنده قدرت تشخیص هر مرحله رشدی نسبت به مرحله رشدی بعد از آن بوده است. حداکثر قدرت تشخیص در ارقام مختلف مربوط به انتقال جمعیت از مرحله پوره به حشره­کامل بود. انعطاف­پذیری مدل­ها در جمعیت پسیل گلابی و امکان خود کالیبره کردن آن ها، این رویکرد را به ابزاری ارزشمند برای نظارت بر جمعیت این حشره تبدیل می­کند.

کلیدواژه ها:

پیش بینی ، تحلیل جمعیت ، خودهمبستگی ، سری زمانی ، میان همبستگی