بررسی رویش درختچه های ارژن Amygdalus lyciodes Spach و ارتباط آنها با عوامل اقلیمی در دو رویشگاه زوال یافته در استان لرستان

سابقه و هدف: گاه شناسی درختی اهمیت ویژه ای در تعیین ارتباط عوامل اقلیمی تاثیرگذار بر رویش درختان دارد. درختچه ارژن Amygdalus lyciodes Spach یکی از گونه های ارزشمند و سازگار در جنگل های زاگرس است که متاسفانه در سال های اخیر از گزند پدیده زوال در امان نمانده و رویشگاه های آن دچار آسیب و خسارت شده اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط میزان رویش سالیانه درختجه های ارژن با عوامل اقلیمی در دو رویشگاه اصلی آن در استان لرستان انجام شده است.مواد و روش ها: به منظور انجام این پژوهش دو منطقه جنگلی گایکان و دادآباد در استان لرستان انتخاب شدند. درختچه های ارژن در هر دو منطقه، به صورت خالص و آمیخته با سایر گونه ها حضور دارند و دچار پدیده زوال شده اند. با توجه به اینکه درهر منطقه از نظر شیب، جهت و ارتفاع تفاوت چندانی مشاهده نشد، جهت انجام نمونه برداری و اندازه گیری ویژگی های مورفولوژیکی درختچه های ارژن و برآورد درصد خشکیدگی آنها، در هر منطقه پنج قطعه نمونه با ابعاد ۱۰۰ متر در ۱۰۰ متر به صورت تصادفی استقرار یافت. برای بررسی شدت زوال، در هر قطعه نمونه درختچه ها بر اساس آثار و شواهد وجود زوال، در چهار طبقه کمتر از ۵ درصد خشکیدگی، ۳۳ -۵ درصد خشکیدگی، ۶۶-۳۴ درصد خشکیدگی و بیشتر از ۶۶ درصد خشکیدگی قرار داده شدند. سپس تعدادی دیسک از درختان جنگلی خشکیده یا افتاده، برداشت و پس از آماده سازی نمونه ها، پهنای دوایر رویشی سالیانه در دو جهت عمود بر هم اندازه گیری شد. داده های اقلیمی نیز از نزدیکترین ایستگاه هواشناسی به هر منطقه تهیه شد. همچنین تطابق زمانی نمونه ها و استانداردسازی داده ها نیز انجام گرفت. در نهایت همبستگی بین شاخص های اقلیمی مورد نظر با پهنای دوایر سالیانه، در طی یک دوره ۳۰ ساله، با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون محاسبه شد. تمام آنالیزهای آماری با استفاده از نرم افزارهای SPSS ۱۷و ARSTAN انجام شد.یافته ها: بر اساس نتایج، در منطقه گایکان با شدت خشکیدگی بیشتر، میانگین رویش درختچه های ارژن نیز بیشتر بود، همچنین، حداقل، میانگین و حداکثر درجه حرارت هوا در ماه مارس(اواسط اسفند تا اواسط فروردین) بیشترین همبستگی را با میانگین رویش شعاعی درختچه های ارژن نشان دادند (ضریب همبستگی ۳۳،۳۷ و۳۳ درصد)، در حالیکه در منطقه دادآباد (با خشکیدگی کمتر)، حداقل و میانگین درجه حرارت هوا در ماه می (اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد) همبستگی بالاتری با رویش از خود نشان داد(۴۴ و۳۶ درصد). در خصوص ارتباط بین بارندگی و رویش نیز در منطقه گایکان بیشترین همبستگی در اردیبهشت ماه(۶۵ درصد) و در دادآباد بیشترین همبستگی در آبان ماه ملاحظه شد(ضریب همبستگی ۴۷ درصد). نتیجهگیری: با توجه به روند رویش گونه ارژن در سال های اخیر، می توان استنباط کرد که این گونه در طول زمان با کاهش رشد همراه بوده است. در خصوص همبستگی دمای هوا(حداقل، میانگین و حداکثر دما) در بهمن و اسفند با میزان رویش ارژن در منطقه گایکان می توان بیان داشت که در مناطق مرتفع و سردسیر، افزایش دمای هوای زمستان و اوایل فصل رشد، موجب کاهش اثرات منفی سرما شده و می تواند باعث افزایش رویش شعاعی درختان شود. در منطقه دادآباد نیز مناسب بودن شرایط آب و هوایی در آغاز فصل رویش و بالا بودن دمای هوا و شروع فعالیت کامبیوم درخت میتواند منجر به افزایش رویش در فصل رشد شود.

کلیدواژه ها:

جنگل های زاگرس ، خشکسالی ، خشکیدگی ، جنس بادام ، گاه شناسی درختی