اثر استفاده از ضایعات سیب زمینی فراوری شده با محتویات شکمبه در جیره غذایی بره های پرواری

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: روزانه مقادیر زیادی از محتویات شکمبه به‎عنوان ضایعات در کشتارگاه ها تولید می شود و بدون استفاده در محیط زیست رها شده و باعث ایجاد مشکلات زیست محیطی می شود. در مقایسه با سایر روش های فرآوری، تبدیل زیستی روشی جدید و مطلوب برای مدیریت پسماندهای مختلف ازجمله پسماندهای کشاورزی است. مایع شکمبه به‎عنوان یک منبع غنی از آنزیم ها، می تواند در تبدیل زیستی ضایعات کشاورزی استفاده شود. تبدیل زیستی پسماندهای کشاورزی به ماده زیستی با ارزش تغذیه ای مناسب دام، علاوه بر مزیت دوستدار محیط زیست بودن می تواند دغدغه دامپروران در مورد کمبود مواد خوراکی را تا حدودی برطرف سازد. حدود ۳۵ درصد از کل سیب‎زمینی در مراحل مختلف به‎عنوان زباله دور ریخته می شود. ضایعات سیب‎زمینی ماده اولیه مناسبی است که با استفاده از مایع شکمبه به‎دست آمده از ضایعات کشتارگاه و افزودن منابع مختلف نیتروژن غیر پروتئینی (NPN) می تواند به‎عنوان یک محصول جانبی پروتئینی با ارزش در طی فرآیند تخمیر ساده مورد استفاده قرار گیرد. بدین‎منظور ارزیابی استفاده از محصول تخمیری تولیدی (بخش جامد حاصل شده) از انکوباسیون ضایعات سیب زمینی با میکروارگانیسم های مایع شکمبه و منبع نیتروژن غیرپروتئینی اوره در تغذیه بره های پرواری و تجزیه خصوصیات عملکردی، پارامترهای خونی و خصوصیات لاشه بره های پرواری انجام گرفت. مواد و روش ها: منبع NPN آهسته رهش مورد استفاده در این آزمایش با نام تجاری Nitrosa حاوی ۴۰ درصد نیتروژن معادل ۲۵۰ درصد پروتئین خام بود. بهترین سطح NPN برای فرآوری ضایعات سیب زمینی با استفاده از پتانسیل میکروارگانیسم های مایع شکمبه بر اساس نتایج میزان پروتئین خام قسمت جامد تولید شده در طی انکوباسیون برای استفاده در بخش کشاورزی، ۳ گرم نیتروژن از منبع Nitrosa تعیین شد. به نسبت ۴۰۰ میلی‎لیتر مایع شکمبه + ۲۰۰ گرم سیب‎زمینی آسیب دیده نسبت ثابتی از مایع شکمبه به ضایعات سیب‎زمینی (۲:۱) انتخاب شد. بخش جامد محصول تخمیری تولید نیمه صنعتی فرآوری ضایعات سیب‎زمینی با مایع شکمبه و اوره، در جیره ۲۴ راس بره ۵ ماهه رومانوف- مغانی با ۴ جیره و ۶ تکرار (بره) در سه سطح جایگزینی ۲/۵، ۵ و ۷/۵  درصد جیره پایه دوره پرواربندی ۷۸ روزه بره ها گنجانده شد. میانگین وزن بره ها در گروه ها در ابتدای دوره ۳۱.۱ کیلوگرم بود. گروه های آزمایشی شامل ۱) جیره پایه (بدون ضایعات سیب‎زمینی فرآوری شده)، ۲) جیره پایه با  ۲/۵ درصد ضایعات سیب‎زمینی فرآوری شده (فاز جامد خشک شده)، ۳) جیره پایه با ۵ درصد ضایعات سیب‎زمینی فرآوری شده (فاز جامد خشک شده) و ۴) جیره پایه با ۷/۵  درصد ضایعات سیب‎زمینی فرآوری شده (فاز جامد خشک شده). در روز ۶۰ از دوره پرواربندی، برای تعیین غلظت متابولیت های خون همه بره ها، ۳ ساعت پس از مصرف خوراک از ورید گردن خون‎گیری شد. سپس با استفاده از کیت های پارس آزمون، فراسنجه های خونی شامل گلوکز، نیتروژن اوره خون، کلسترول، تری گلیسیرید، پروتئین کل، آلبومین، لیپوپروتئین با چگالی بالا، آلانین آمینوترانسفراز، آسپارتات آمینوترانسفراز و بتاهیدروکسی بوتیریک اسید با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر تعیین شد. ظرفیت آنتی‎اکسیدانی کل، گلوتاتیون پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز با استفاده از کیت های RANDOX اندازه‎گیری شد. غلظت مالون دی‎آلدئید با استفاده از واکنش تیوباربیتوریک اسید با مالون دی‎آلدئید و با استفاده از کیت Ransod RANDOX توسط اتوآنالایزر اندازه‎گیری شد. برای اندازه‎گیری خصوصیات لاشه، بره ها در پایان دوره پرواربندی وزن شدند. صفات اندازه‎گیری شده شامل وزن سرد و گرم لاشه، وزن دم، قلب، کبد، کلیه و ریه بره های ذبح شده بود. عملکرد لاشه با تقسیم وزن لاشه بر وزن زنده نهایی محاسبه شد. وزن اولیه بره ها به عنوان کوواریت با توجه به عدم معنی داری آن، از مدل آزمایشی حذف و داده های حاصل در قالب طرح کاملا تصادفی با استفاده از نرم افزار SAS) ۲۰۰۳) تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: در طول دوره پرواربندی بره ها از نظر میزان ماده خشک دریافتی، ضریب تبدیل خوراک، افزایش وزن روزانه و وزن نهایی بره ها تفاوت معنی داری بین گروه ها مشاهده نشد. میانگین افزایش وزن روزانه بره های سطح ۵ درصد به‎ترتیب ۲۲۸/۶، ۲۱۸/۰ و ۲۳۱/۰ گرم برای دوره دوم، سوم و کل دوره بود و نتایج نشان داد که بره های این سطح سبک ترین وزن بدن را با وزن ۴۹/۱۸ کیلوگرم در دوره نهایی داشتند. بره های ۲/۵ درصد نیز بیشترین میزان را مطابق با داده های ضریب تبدیل خوراک در کل دوره با میانگین افزایش وزن روزانه ۲۴۱/۶ گرم نشان دادند. بنابراین وزن نهایی بره‎های مغانی این سطح در زمان کشتار ۴۹/۹۹ کیلوگرم بوده که سنگین ‎ترین بره برای این گروه است. نتایج آنالیز خون نشان می دهد که تفاوت معنی‎داری بین گروه های آزمایشی وجود ندارد و فاکتورهای خونی تحت تاثیر سطوح مختلف جایگزینی ماده آزمایشی قرار نگرفتند. شاخص فعالیت آنتی‎اکسیدانی و غلظت مالون دی‎آلدئید در سرم خون بره تحت تاثیر جیره قرار نگرفت. از نتایج و تجزیه و تحلیل داده ها، تفاوت معنی‎داری در فاکتورهای وزنی لاشه گرم، قلب، کبد و ... مشاهده نشد. نتایج نشان می دهد که می توان با استفاده از میکروارگانیسم های شکمبه برای تبدیل زیستی ضایعات سیب زمینی به‎همراه مکمل‎سازی با سطوح مختلف منابع نیتروژن غیرپروتئینی اوره ارزش تغذیه ای ضایعات سیب زمینی را بهبود بخشید و ماده تولیدی را در تغذیه نشخوارکنندگان مورد استفاده قرار داد که در این پژوهش هیچ تفاوت معنی داری بین گروه ها در مورد میزان مصرف ماده خشک، ضریب تبدیل، افزایش وزن روزانه و وزن نهایی نشان نداد. همچنین در مورد خصوصیات لاشه و بازده گوشت نیز تفاوت معنی داری بین گروه های آزمایشی مشاهده نشد. ماده جامد تولیدشده از تبدیل زیستی بدون تفاوت معنی دار و کاهش بازده، توانسته احتیاجات بره ها را برآورده سازد. نتیجه گیری: می توان با استفاده از محتویات شکمبه برای تبدیل زیستی ضایعات سیب زمینی به‎همراه مکمل‎سازی با سطوح مختلف منابع نیتروژن غیر پروتئینی اوره ارزش غذایی ضایعات سیب زمینی را بهبود بخشید و ماده تولیدی را در تغذیه نشخوارکنندگان مورداستفاده قرارداد.

کلیدواژه ها:

Fattening lamb ، Non-protein nitrogen ، Potato waste ، Rumen ecosystem ، Rumen liquid ، اکوسیستم شکمبه ، بره پرواری ، پسماند سیب زمینی ، مایع شکمبه ، نیتروژن غیر پروتئینی