ضرورت ارتقای جایگاه مالحظات کاهش خطر در طرحهای توسعهای سکونتگاهها (مطالعه موردی: سیالب کالنشهر مشهد)

یکی از بخشهایی که به شدت تحت تاثیر فعالیتهای شهری بوده و همواره در خطر تغییر و تحولهای غیرمهندسی و غیرفنی قرار دارد، بستر رودخانهها، مسیل ها و آبراههایی است که از داخل محدوده شهرها، بویژه شهرهای بزرگ و کالنشهرها عبور می کنند و نقش اساسی زهکشی آبهای سطحی شهرها را بر عهده دارند و علیرغم تاکید قانون بر عدم هرگونه دخل و تصرف در حریم رودخانه ها و مسیلها، تغییرات در حریم رودخانه ها و آبراهه های موجود در شهرها صورت میپذیرد. بدین ترتیب خطرات و خسارات ناشی از چنین تغییراتی در هنگام بارندگی های وسیع، موجب ایجاد صدمات گاه جبران ناپذیری به تاسیسات شهری و مسکونی و جان و مال شهروندانی می شود که در حاشیه رودخانه ها زندگی یا امرار معاش می کنند یا به نحوی با این آبراهه ها ارتباط روزمره دارند. کالنشهر مشهد نیز با توجه به موقعیت قرارگیری آن و دارا بودن مسیلهای متعددی که از مناطق متراکم جمعیتی عبور می کند، همواره در معرض خطر سیالب بوده و تمهیدات پیشگیرانه برای مواجهه با سیالبهای مخرب در مناطق مختلف شهر ضروری به نظر می رسد. این کالنشهر بر اثر تحوالت شهری و روند توسعه همهجانبه آن، طی دهه های اخیر دچار تغییرات عمده در چهره و کاربریهای نقاط مختلف آن شده که این تغییرات اثرات گاه مثبت و گاه منفی بر آبراههها، مسیل ها و رودخانههای جاری در سطح شهر گذاشته است. در این مقاله با نگاهی به سیالبهای بزرگ گذشته و اقدامات کاهش خطر، به بررسی و مطالعه تغییرات ناشی از فعالیتهای توسعهای در حریم رودخانه ها و مسیلهای این کالنشهر پرداخته و با مرور سیالب اردیبهشتماه ۱۴۰۳، اثرات تغییر پارامترهای هیدرولیکی و ساختاری این مسیلها در افزایش خسارات جانی و مالی ناشی از این سیالب مورد بحث قرار گرفته است. در نهایت با ارائه راهکارهای کاهش خطر بر ضرورت ارتقای مالحظات کاهش خطر در طرحهای توسعه ای تاکید گردیده است.

کلیدواژه ها:

کاهش خطر ، سیالب ، توسعه ، کالنشهر