مطالعه نقوش بکار رفته در پارچه های قلمکار دوره قاجار

هنر بافندگی در ایران پیشینه تاریخی طولانی دارد و قدمت آن به هزاران سال پیش از میلاد بازمی گردد. روند پیدایش و تداوم این هنر-صنعت تحت تاثیر دگرگونی ها و پیشرفت های تاریخی قرار گرفته است. قلمکاری یا هنر چاپ روی پارچه، مترادف با چیت سازی است و از صنایع بسیار کهن ایرانی به شمار می رود. هنرمندان این صنعت همواره، سعی می کردند بیشتر از نقوش ذهنی در طراحی پارچه های قلمکار استفاده کنند. از جمله این نقوش می توان به طرح باغ خیالی در قالب مربع، طرح درختان سرو در قالب دایره، نقش بهشتی بر روی پرده قلمکار، نقش انواع موجودات خیالی، مرغ و درخت اشاره کرد. هدف از این پژوهش مطالعه نقش های نگارگرانه در پارچه های قلمکار دوره قاجار و وضعیت صنعت پارچه بافی در این دوره است که به روش توصیفی-تحلیلی بوده و جمع آوری داده ها از طریق مطالعه کتابخانه ای انجام شده است. پرسش اصلی مقاله این است که انواع نقوش نگارگرانه در پارچه های قلمکار توسط هنرمندان این دوره چگونه است؟ یافته ها نشان می دهد که نقوش نگارگرفته در پارچه های قلمکار از نظر نوع نقوش تزئینی و شیوه های نقاش گری، به دو دسته نقوش رایج دوران صفوی و شیوه تلفیقی (مکتب قاجار) تقسیم می شوند. به طور کلی صنعت پارچه بافی در دوره قاجار دچار رکود شد که مهمترین دلایل آن، نابسامانی اوضاع داخلی کشور و عدم حمایت دربار از این هنر-صنعت بود.

کلیدواژه ها:

پارچه قلمکار ، دوره قاجار ، نووش