تولد و تحول دانشگاه دیجیتال؛ دیجیتال شدن و تحول های دیجیتال دانشگاه

همه گیری کرونا، چرخشی عملی از ارائه حضوری به غیرحضوری آموزش دانشگاهی، و چرخشی نظری در برساخت و ادراک مفهوم دانشگاه و نقش فناوری در فرایندهای آموزشی و پیراآموزشی (اداری، حقوقی، و مالی) دانشگاه بود؛ زیرا با مجازی شدن کلاس های دانشگاه و امکان درخواست، انجام، و پیگیری فرایندهای پیراآموزشی از راه دور، مجازی بودن (یا شدن) دانشگاه از یک دال پیرامونی (پیشاکرونا) به یک مدلول مرکزی (کرونا) تبدیل شد. مجازی بودن فرایندهای آموزشی و پیراآموزشی، دیگر صرفا صفت برخی دوره های آموزشی و برخی مراکز دانشگاهی نبود، و فقط به برخی برنامه های دانشگاهی دلالت نداشت و برای یک سال تحصیلی، شکل غالب ارائه آموزش و انجام خدمات دانشجویی بود. دانشگاه مجازی (و مجازی شدن دانشگاه) تا آن زمان، یک خرده گفتمان در نظام آموزش عالی ایران بود؛ ولی در سال های اخیر، درس ها و دوره های مجازی، نه فقط جایگزین آموزش حضوری در شرایط اضطراری شدند، بلکه در قالب تحصیلات تکمیلی و آموزش حین خدمت کارکنان نیز در دستور کار قرار گرفتند. اما همواره از آنها به آموزش الکترونیکی، یا دانشگاه مجازی یا دوره مجازی یاد شده است، و استفاده از کلیدواژه دانشگاه دیجیتال در این بافت متداول نبوده است. حتی فرایند انتقال درس ها و دوره ها به این مراکز یا موسسه ها نیز مجازی شدن آموزش (نه دیجیتال شدن دانشگاه) خوانده می شد. ولی در دوره پساکرونا، دیجیتال شدن دانشگاه، به روندی در مدیریت آموزشی و گفتمانی در رشته برنامه ریزی توسعه آموزش عالی تبدیل شد و کلیدواژه دانشگاه دیجیتال، متولد و متداول شد. در اینجا سه پرسش مطرح است: ۱. صفت دیجیتال، به چه درباره دانشگاه دلالت دارد؟ ۲. دیجیتال شدن دانشگاه، در چه قاب زمانی و قالب زبانی، تفصیل و مفصل بندی شد؟ ۳. دیجیتایز شدن، دیجیتال شدن، و تحول های دیجیتال، به مثابه وقته های کانونی گفتمان متنی در این زمینه، به چه گفتمان های هستی شناختی، معرفت شناختی، و روش شناختی درباره دانشگاه، تحول های سازمانی آن، و تحول در ارتباط دانشگاه با بافت اجتماعی آن اشاره دارند؟ پاسخگویی به این پرسش ها، نیازمند بازشناسی بازنمایی فرایند دیجیتال شدن دانشگاه و مفهوم دانشگاه دیجیتال است که در این مقاله، کوشش شده است به آن پرداخته شود.

کلیدواژه ها:

دانشگاه دیجیتال ، دیجیتال شدن ، تحول دیجیتال