ارزیابی عملکرد و شاخص های طراحی سامانه زهکش زیرزمینی اجراشده در شبکه آبیاری و زهکشی گمبوعه استان خوزستان

ارزیابی سامانه های زهکشی به محققان و برنامه ریزان کمک می کند تا نقاط قوت و ضعف در این سامانه ها را بررسی کرده و در طرح های آینده اصلاح کنند. در پژوهش حاضر، به ارزیابی عملکرد سامانه زهکشی اجراشده در شبکه آبیاری و زهکشی گمبوعه، واقع در اراضی کشاورزی شهرستان حمیدیه پرداخته شد. مساحت این شبکه بالغ بر ۶۰۰۰ هکتار است و آزمایش های میدانی در سال ۱۴۰۲ طی سه مرحله آبیاری درکشت گندم و برای سه مزرعه هر یک به مساحت حدود ۸ هکتار، با تعداد خطوط زهکش در هر مزرعه ۳ زهکش و با فواصل زهکش های زیرزمینی ۵۰، ۷۵ و ۸۰ متری، انجام شد. در این پژوهش به بررسی تغییرات سطح ایستابی و خروج شوری از پروفیل خاک و اندازه گیری شاخص های طراحی زهکش های زیرزمینی پرداخته است. جهت قرائت نوسانات سطح آب ایستابی، چاهک های مشاهده ای در فواصل ۳/۰، ۸/۰، ۵/۱، ۵/۲ و ۱۵ متری و وسط زهکش های زیرزمینی نصب شدند. فواصل نصب چاهک های مشاهده ای بین دو خط زهکش در فواصل ۱/۴L، ۲/۴L، ۳/۴L و ۲۵ متری از خروجی زهکش بود. نتایج نشان داد که مقدار هدایت هیدرولیکی به طور متوسط در مزارع به طور واقعی ۹۵/۰ و در شرایط طراحی ۸۹/۰ متر بر روز و مقدار ضریب زهکشی به طور واقعی ۳۶/۲ و در شرایط طراحی ۶/۲ میلی متر بر روز در نظر گرفته شده بود.. همچنین، بررسی روابط پیشنهادی برای طراحی سامانه زهکشی نشان داد که رابطه ی دام بالاترین دقت و رابطه ی وان شیلفگارد بیشترین خطا را در تعیین سطح ایستابی داشت. شاخص کنترل عمق سطح ایستابی بین ۸۲/۰ تا ۱۱/۱ و شاخص کنترل خروج شوری از خاک بین ۳/۰- تا ۹/۰- قابل قبول بود. شاخص عملکرد محصول، در محدوده ی (۸۶/۰-۷۸/۰) به دست آمد. درمجموع، پس از چهار سال از اجرای این سامانه زهکشی، بهره وری تولید گندم نسبت به شرایط فاقد زهکشی، به طور متوسط از ۵۵/۲ تن در هکتار به ۱/۴ تن در هکتار، حدود ۶۲ درصد افزایش یافت.

کلیدواژه ها:

زهکش زیرزمینی ، شوری ، هدایت هیدرولیکی ، ضریب زهکشی