تاثیر مکمل آهن کیلاته حاوی اسیدآلی و اسیدآمینه بر عملکرد، قابلیت هضم مواد مغذی، رفتارهای تغذیه ای و فراسنجه های خونی گوساله های شیرخوار

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: شیر حاوی مقدار نسبتا کمی آهن است همچنین یکی از مهم‎ترین جنبه ‎های منفی تغذیه شیر، بروز بیماری های گوارشی، مانند اسهال می ‎باشد. غلظت آهن آن در محدوده ۰/۳ تا ۰/۶ میلی گرم بر کیلوگرم است. گوساله ها مستعد ابتلا به کمبود آهن هستند. آهن جزء ضروری هموگلوبین، میوگلوبین و چندین آنزیم مانند کاتالاز، پراکسیداز و سیتوکروم اکسیداز است. در مراحل اولیه زندگی، گوساله ها شکمبه عملکردی ندارند. به‎ نظر می ‎رسد که آنها بیشتر شبیه حیوانات تک معده ای هستند که باید مواد مغذی مورد نیاز خود را از شیر دریافت کنند. همچنین از کمبود سیستم ایمنی رنج می برند. بنابراین، این شرایط آنها را با چالش های حیاتی، عمدتا خطر ابتلا به بیماری و مرگ مواجه می کند. نیاز به آهن حیوانات متفاوت است و بستگی به سن، جنس و مراحل فیزیولوژیکی آنها دارد. نیاز به آهن برای گوساله ها حدود ۱۰۰ پی ‎پی ام تخمین زده می شود و عموما اعتقاد بر این است که گاوهای جوان نسبت به حیوانات بالغ به آهن بیشتری نیاز دارند. در اکثر مزارع گاو شیری، مکمل آهن اضافه شده به جیره از نوع منبع غیر آلی بوده که می تواند تحت اکسیداسیون قرار گرفته و با مواد دیگر واکنش دهد و سبب کاهش حلالیت شود. برای اهداف تغذیه حیوانات و افزایش فراهمی زیستی، تحقیقات بر استفاده از کیلات ‎ها یا آماده‎ سازی های آهن پروتئینی تمرکز دارد. با استفاده از افزودنی های حاوی ترکیبات آهن، فراهمی زیستی را می توان با کیلاسیون افزایش داد، که از یک پیوند کووالانسی دوگانه فلز با اسیدهای آمینه تشکیل شده است و لذا می بایست عناصر مورد نظر به صورت مکمل کیلاته به جیره دام ها اضافه شوند. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر مکمل آهن کیلاته حاوی اسیدآلی و اسیدآمینه بر عملکرد، گوارش ‎پذیری مواد مغذی، رفتارهای تغذیه ای و فراسنجه های خونی گوساله های شیرخوار طراحی و انجام شد. مواد و روش ها: ۳۶ راس گوساله نر تازه متولد شده (با میانگین وزن ۲/۷± ۳۵/۱ کیلوگرم) به طور تصادفی به ۳ گروه با ۱۲ تکرار تقسیم شدند. تیمارهای آزمایشی شامل: ۱) گروه شاهد (بدون مکمل آهن)، ۲) مکمل شده با ۵۰ میلی‎گرم آهن کیلاته بر پایه اسیدهای آلی به ازای هر راس گوساله در روز و ۳) مکمل شده با ۵۰ میلی گرم آهن کیلاته بر پایه اسیدهای آمینه به ازای هر راس گوساله در روز بودند. در ابتدا همه گوساله ها به طور دقیق معاینه شدند تا از نظر سلامت و صحت عملکرد آنها اطمینان حاصل شود. طول مدت آزمایش ۶۳ روز بود. وزن‎کشی گوساله ها هر ۲۱ روز و پس از ۱۶ ساعت گرسنگی با استفاده از ترازوی دیجیتال صورت ‎گرفت. مقدار خوراک مصرفی و پس‎ آخور به صورت روزانه ثبت ‎شد. خوراک مصرفی هر دام نیز از تفاوت جیره داده شده و پس‎ آخور باقی مانده هر دام محاسبه گردید. همچنین افزایش مقدار خوراک داده شده به دام ها بر اساس پس آخور هر دام در روز بعد مشخص می ‎شد به طوری‎ که اگر دام در سه روز متوالی پس آخور کمتر از ۱۰ درصد باقی می گذاشت، خوراک دام افزایش می یافت. جیره ها بر پایه NRC (NRC, ۲۰۰۱) تنظیم شدند. جیره ها به صورت کاملا مخلوط و در دو نوبت ۸ صبح و ۱۶ عصر، در اختیار گوساله ها قرار می گررفتند. حیوانات دسترسی آزاد به آب داشتند. شیردهی به گوساله ها نیز در دو نوبت صبح و عصر (به میزان ۱۰ درصد وزن بدن) صورت می گرفت. برای نمونه های مربوط به قابلیت هضم، ابتدا نمونه های خوراک، پس‎مانده و مدفوع جمع‎آوری شده هر دام در روز ۵۸ تا ۶۳ به مدت پنج روز جمع‎آوری گردید. برای اندازه گیری متابولیت های خونی، نمونه خون از رگ وداج گوساله ها در روز ۶۳ گرفته شد. نمونه های خون به داخل لوله های حاوی ماده ضد انعقاد منتقل شدند. برای تهیه پلاسما، نمونه های خون به مدت ۱۰ دقیقه با سرعت ۳۰۰۰ دور در دقیقه سانتریفیوژ شد و در نهایت، نمونه های پلاسما تا زمان آنالیز به ۲۰- درجه سانتی‎گراد منتقل شدند. طی روزهای ۶۱ تا ۶۳ دوره آزمایش رفتارهای تغذیه ای از جمله: فعالیت‎های خوردن، استراحت، جویدن، ایستادن و نشخوار کردن به فاصله هر ۵ دقیقه به صورت چشمی، برای تمام دام‎ها برای طول مدت ۴۸ ساعت اندازه‎گیری شد. یافته ها: گوساله های دریافت کننده مکمل های آهن کیلاته حاوی اسید آمینه نسبت به گروه شاهد و تیمار دریافت کننده مکمل های آهن کیلاته حاوی اسید آلی، افزایش وزن نهایی (p=۰/۰۴۶۲)، افزایش وزن کل دوره (p=۰/۰۱۹۸)، افزایش وزن روزانه (p=۰/۰۲۱۲) و کاهش ضریب تبدیل غذایی (p=۰/۰۴۱۳) را نشان دادند. همچنین تفاوت معنی داری از نظر ماده خشک و شیر مصرفی در بین تیمارهای مختلف وجود نداشت. قابلیت هضم مواد مغذی و رفتارهای تغذیه ای تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. مصرف مکمل آهن توسط گوساله ها به هردو شکل کیلاته حاوی اسیدآلی و اسیدآمینه سبب افزایش مقدار آهن (p=۰/۰۳۷۹)، فریتین (p=۰/۰۰۱۱)، ترنسفرین (p=۰/۰۳۳۱)، گلبول قرمز (p=۰/۰۳۳۳)، هموگلوبین (p=۰/۰۲۹۰) و هماتوکریت (p=۰/۰۰۰۱) خون شد. همچنین دریافت مکمل های آهن کیلاته سبب کاهش شاخص آنتی اکسیدانتی کل (p=۰/۰۰۰۱)، ظرفیت اتصال آهن غیراشباع (p=۰/۰۴۲۸) و ظرفیت کل اتصال آهن (p=۰/۰۰۰۱) نسب به گروه شاهد شد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، دریافت آهن کیلاته حاوی اسیدآمینه به دلیل بهبود در عملکرد گوساله های شیرخوار قابل توصیه می باشد.

کلیدواژه ها:

Blood Parameters ، Feeding Behaviors ، Iron Chelate ، Performance ، Suckling Calves ، آهن کیلاته ، رفتار نشخوار ، عملکرد ، فراسنجه خونی ، گوساله شیرخوار