سبک شناسی مجالس تفسیری فضل بن محب نیشابوری برپایه رویکرد سبک شناسی لایه ای

مجالس تفسیری تالیف ابوالقاسم فضل بن محب نیشابوری ( ۵ ه. ق)، یکی از آثار به جای مانده از مجالس وعظ وتفسیر آیات قرآن کریم متعلق به سده پنجم هجری قمری است. از این اثر ارزشمند تک نسخه ای در کتابخانه مجلسشورای اسلامی به شماره ۱۲۰۱۳ موجود است که بنابر شواهد رسم الخطی به احتمال زیاد متعلق به سده هشتمهجری است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای پس از بیان مختصری از مختصاتنسخه شناختی این اثر، به تحلیل محتوای آن بر پایه سبک شناسی لایه ای، سطوح آوایی، واژگانی، بلاغی و ایدئولوژیکپرداخته است. نتیجه این بررسی نشان می دهد ، این اثر از حیث برخورداری از برخی از ویژگی های رسم الخط سدهپنجم و ششم در بررسی تحولات خط نسخ حائر اهمیت است. همچنین، از منظر سبک شناسی لایه ای، ابدال حروف ووجود صورت نوشتاری کهن برخی از کلمات، سطح آوایی متن را متاثر ساختهاست. در سطح واژگانی، کاربرد لغاتنوساخته و تحول معنایی واژه ها از برجستگی ویژه ای برخوردار است. استفاده از سجع، صنعت تکرار و استشهاد بهابیات فارسی و عربی موجب آهنگین شدن کلام شده و سطح بلاغی سخن را متاثر ساخته است. لایه نحوی متن،بشدت از نحو عربی تاثیرپذیرفته است. لایه ایدئولوژیک متن از نگرش عرفانی نویسنده حکایت دارد که در تفاسیرعرفانی از آیات قرآن، ذکر اقوال و احوال عرفا، یادکرد از مکاشفات آنها، دعاها و مناجات های عارفانه انعکاس یافتهاست.

کلیدواژه ها:

رسم الخط ، لایه آوایی ، لایه واژگانی ، لایه بلاغی ، لایه ایدئولوژیک. مجالس تفسیری .