سوگ یادهای آئینی در ایران (عاشورا و تکامل آیین های شیعی در عصر صفوی)

با استقرار تشیع امامیه در عصر صفوی، فصل نوینی در حیات سیاسی ایران ایجاد شد و بازتاب آن خاصه در عرصه فرهنگ و اجتماعهمانند میراثی ماندگار به دوران های بعد نیز راه یافت و نهادینه شد. عالیترین نمود این بازتاب در عصر مذکور را میتوان در تاکید خاصبر اعیاد و سوگواری های شیعی دانست. مطالعات صورتگرفته، بیانگر این است که پیش از عصر صفوی برپایی مراسم عزاداری، عاشورا، ونیز اعیاد مذهبی، خاصه عیدغدیرخم، به صورت علنی و عمومی از دوره آلبویه، جریان داشته است لیکن با عنایت به نهادینگی تشیع درمتن جامعه صفوی و به دنبال آن پیدایی شیعه فقاهتی، بستری مناسب برای تکامل آیین های شیعی در حیات سیاسی اجتماعی وفرهنگی آن روزگار، مهیا شد. بر این مبنا در پژوهش بنیادی حاضر که صورتی توصیفی تحلیلی داشته و از روش کتابخانه ای بهره بردهاست سعی بر این بوده است تا علاوه بر مروری بر سوگ یادهای آئینی کهن ایران و چگونگی برپایی و روند محتوایی مراسم مذهبی، باسازماندهی داده های موجود، به واکاوی عواملی چون روند تکوین مراسم شیعی، سیاست شاهان صفوی در این فرآیند، تاثیر نهادینگیتشیع در عرصه برگزاری مراسم مذهبی و ارتباط میان آئین های شیعی با اختلافات صفوی و عثمانی پرداخته شود. نتیجه کسب شدهحکایت از آن دارد که جامعه شیعیان تا این مقطع، با توجه به برخورداری پیشینه و سنت شکل گرفته عزاداری از دوره های قبل بهخصوص روزگار آلبویه، به مرحله عمومیت سوگواری و تشکیل دسته های عزادار و برخی ملزومات ابتدایی آن دست یافته بود. لذا در ایندوره، افزون بر اهتمام بیش از پیش به برپایی مراسم، روند تکامل شکلی و محتوایی آن با سرعت طی شد و نقش هدایتگر عالمان وواعظان نمود بیشتری پیدا کرد. همچنین پایگاه اقتصادی از طریق ایجاد نهاد اوقاف بنابر توجه شاهان صفوی، برای عزاداری فراهم گردیدو در نهایت با پیوند رسمیت تشیع و استقلال ملی ایرانی، عزاداری (ایام محرم) مشخص های ایرانی یافت.

کلیدواژه ها:

سوگواری ، عاشورا ، تشیع ، صفوی