بازنمایی مادر در سریالهای پربیننده بعد از انقلاب؛ تحلیل نشانه شناختی سریال های «پائیز صحرا»، «پدر سالار»، «متهم گریخت» و «دلنوازان»

مادرانگی نقشی نمادین، عینی، مختص، انتسابی و اسطوره ای زنان است که هم زندگی شخصی و اجتماعی آنها را تحت سیطره خود قرار می دهد و هم هویت جنسیتی را برمی سازد و رسانه ای چون تلویزیون می تواند، از طریق برنامه های مختلف از جمله سریال ها به بازنمایی این نقش بپردازد. اینکه تلویزیون در سریال های پربیننده چهل سال اول انقلاب اسلامی چه تصویری از مادر ارائه کرده؛ مسئله اصلی این پژوهش است. در این راستا، بر اساس نظرسنجی های مرکز تحقیقات صداوسیما، چهار سریال پربیننده «پائیز صحرا»، «پدر سالار»، «متهم گریخت» و «دلنوازان» از هر دهه یک سریال پربیننده که مادر در آن نقش جدی دارد انتخاب شدند و سپس به روش نشانه شناسی و مبتنی بر مدل سلبی و کاودری نماهای منتخب هر سریال مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که تصویری که از مادر در این سریال ها ارائه شده؛ نه کاملا ثابت مانده و نه دائم تغییر کرده است. در واقع، از یک سو، روی برخی از ویژگی های مادر ایرانی پافشاری و تاکید شده و از سوی دیگر، تلاش شده تا برخی از ویژگی ها و کلیشه های مادر اصلاح شود. ضمنا با مقایسه کلیشه های هشت گانه کوالتزکه و استوارت، مشخص شد که کلیشه «زن خانه دار»، در سریال های «پائیز صحرا»، «پدر سالار»، «متهم گریخت» و کلیشه های «مادر فوق العاده» و «زن شاغل» در سریال «دلنوازان» به تصویر کشیده شده است. همچنین در سریال «دلنوازان»، تصویر مادر نسبت به سه سریال دیگر دستخوش تغییرات زیادی شده است.

کلیدواژه ها:

بازنمایی ، تحلیل محتوای کیفی ، سریال تلویزیونی ، مادر ، نشانه شناسی