تحلیل و پیش بینی روند تخریب پوشش زمین و تعیین تغییرات سنجه های سیمای سرزمین با استفاده از سنجش از دور

تغییرات کاربری اراضی ناشی از فعالیت های انسانی، اثرات گسترده ای بر سیمای سرزمین دارد. بررسی و کمی سازی این تغییرات می تواند در برنامه ریزی و مدیریت پایدار سرزمین ضروری باشد. هدف این پژوهش، بررسی تغییرات کاربری اراضی در گذشته و پیش بینی کاربری اراضی در آینده با استفاده از سنجش از دور و مدل ساز تغییر زمین (LCM) و تحلیل کمی این تغییرات بر اساس سنجه های سیمای سرزمین در حوزه آبخیز هلیل رود است. برای این منظور نقشه های کاربری اراضی ۱۳۷۰، ۱۳۸۱، ۱۳۹۸ با استفاده از سنجش از دور ماهواره ای شناسایی و نقشه کاربری اراضی ۱۴۱۹ با استفاده از مدل ساز تغییر زمین و شبکه عصبی مصنوعی شبیه سازی شد. سپس سنجه های سیمای سرزمین در دو سطح سیمای سرزمین و سطح کلاس جهت کمی سازی تغییرات ساختاری محاسبه شد. نتایج نشان داد که در طول دوره ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۸، و دوره آتی سیمای سرزمین منطقه مورد مطالعه تحولاتی در ساختار و ترکیب داشته و خواهد داشت. افزایش قابل توجه زمین های زراعی، بایر و مسکونی و کاهش سطح مراتع در این حوزه آبخیز مشهود است. شاخص تنوع شانون و شاخص یکنواختی شانون در سال ۱۳۹۸ و ۱۴۱۹در مقایسه با ۱۳۷۰ افزایش یافته و نشان می دهد منطقه مورد مطالعه تحت تاثیر بهره برداری و فعالیت های انسانی، تکه تکه تر و ناهمگون تر شده است. به علاوه، مقدار شاخص تراکم لکه در طی دوره زمانی افزایش یافته که بیان گر تقسیم سیمای سرزمین به قطعات کوچک تر است. مقدار شاخص پیوستگی در بازه زمانی مطالعاتی کم تر شده است که نشان دهنده آن است که توزیع مکانی لکه ها یک دیگر جدا و تفکیک شده است. نتایج به دست آمده در سطح کلاس برای اراضی مرتعی به عنوان کاربری غالب منطقه، نشان داد که تعداد لکه ها در سال ۱۳۹۸ و ۱۴۱۹ به میزان ۲۶۴ و ۶۰۳ لکه نسبت به سال ۱۳۷۰ افزایش یافته و خواهد یافت. سنجه های اندازه لکه، میانگین و درصد مساحت، به ترتیب به میزان ۱۳، ۹ و ۱۰ درصد در سال ۱۴۱۹ نسبت به ۱۳۷۰ کاهش خواهد یافت. این امر نشان دهنده این است که روند تخریب و تحلیل سیمای سرزمین به ویژه اراضی مرتعی، در منطقه به صورت افزایشی بوده و خواهد بود. تخریب مراتع در راستای تبدیل این اراضی به اراضی کشاورزی، باغی، بایر و مسکونی بوده است. از این رو، جلوگیری از تغییر کاربری غیرمجاز اراضی مرتعی به کشاورزی و سایر کاربری ها پیشنهاد می شود.

کلیدواژه ها:

تغییر کاربری اراضی ، تخریب بوم سازگارن ، گسستگی سیمای سرزمین ، مدل ساز تغییر زمین ، هلیل رود