ارزیابی برخی شاخص های انتخاب جهت بهبود عملکرد دانه آفتابگردان تحت شرایط نرمال و تنش خشکی

آفتابگردان از گیاهان دانه روغنی مهم، از تنش خشکی متاثر شده و عملکرد آن کاهش می­ یابد. انتخاب مستقیم برای بهبود عملکرد، به عنوان فرآورده نهایی صفات مختلف، به دلیل تاثیر­پذیری شدید از شرایط محیطی همواره موثر نیست. سالیان درازی است انتخاب غیرمستقیم از طریق صفات دیگر یا انتخاب از طریق شاخص، برای بهبود عملکرد پیشنهاد شده است. در این آزمایش تعداد ۱۰۰ ژنوتیپ آفتابگردان دانه روغنی، در قالب طرح لاتیس ساده ۱۰ × ۱۰ تحت دو شرایط نرمال و تنش خشکی در دو سال متوالی از لحاظ برخی صفات آگرومورفولوژیک ارزیابی شدند. در شرایط تنش خشکی، آبیاری بعد از ۱۸۰ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A در مقایسه با ۹۰ میلی­متر در شرایط آبیاری معمول انجام گرفت. شاخص های انتخاب بریم، اسمیت- هیزل، رابینسون و پسک-بیکر جهت انتخاب ژنوتیپ­ها تحت دو شرایط محیطی محاسبه شدند. جهت ارزیابی و مقایسه شاخص­ ها و انتخاب برترین شاخص، معیار بازدهی مورد انتظار برای هر صفت از طریق شاخص، سود ژنتیکی مورد انتظار و سودمندی نسبی شاخص انتخاب محاسبه شد. نتایج نشان داد، پاسخ مستقیم به انتخاب برای صفات محتوای روغن دانه، روز تا رسیدگی و طول برگ تحت هر دو شرایط محیطی در مقایسه با پاسخ همبسته مطلوب­تر است؛ اما در دو صفت قطر طبق و قطر ساقه تحت هر دو شرایط محیطی نسبت به سایر صفات مورد بررسی کمترین کارایی انتخاب مستقیم مشاهده شد. با در نظر گرفتن دو معیار پیشرفت ژنتیکی برای هر صفت از طریق شاخص (G∆) و بهره مورد انتظار برای شاخص (H∆) تحت شرایط نرمال و تنش خشکی، دو شاخص بریم و اسمیت- هیزل به عنوان شاخص برتر و ژنوتیپ ۲۵۴-ENSAT به عنوان ژنوتیپ برتر معرفی شدند. از ژنوتیپ منتخب بعد از تایید نهایی در سطح مولکولی با بررسی بیان ژن­های دخیل در تحمل تنش کمبود آب، می توان در تولید ارقام هیبرید به­عنوان راهکاری برای کشت در شرایط تنش خشکی استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

Water deficit stress ، Morphological traits ، Direct selection ، Oilseed crops ، تنش کمبود آب ، صفات مورفولوژیک ، گزینش مستقیم ، محصول دانه روغنی