شناسایی ژنوتیپ های مقاوم گندم نان به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم و تخمین وراثت پذیری برخی از صفات در ژنوتیپ های گندم نان

گندم (Triticum aestivum L., ۲n= ۶x= ۴۲, AABBDD) مهم ترین گیاه استراتژیک درسراسرجهان به شمار می رود که با تامین پروتئین، نشاسته، مواد معدنی و ویتامین­ها، نقش بسیار حیاتی در رژیم غذایی انسان‎‎ها دارد. بیماری بلایت خوشه گندم (Fusarium head blight: FHB) یکی از مهم ترین بیماری های گندم در مناطق گرم و مرطوب دنیا است که باعث کاهش محصول و کیفیت دانه می‎شود. عامل بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم قارچ Fusarium graminearum می باشد. در مطالعه حاضر، به منظور تعین ژنوتیپ های مقاوم گندم نان و بررسی برخی صفات مرتبط با عملکرد، ۲۷ رقم و لاین گندم نان در مدت یک سال در مزرعه پژوهشی، دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان کشت و مورد آزمون قرار گرفتند. به منظور اعمال تیمار، خوشه ها در مرحله آغاز گل دهی به صورت اسپور پاشی، به عامل بیماری آلوده شدند. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنی دار آماری بین ۲۷ ژنوتیپ گندم نان مورد بررسی از نظر صفات رشدی، اجزای عملکرد و همچنین عملکرد دانه نشان داد. از نظر عملکرد دانه ارقام ۱ (مهدوی)، ۳ (شیراز) و ۱۴ (دز) برتری معنی­داری در مقایسه با سایر ارقام داشتند. نتایج همبستگی ساده بین صفات و همچنین رگرسیون گام به گام نشان داد که صفات وزن هزاردانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه، طول ریشک و ارتفاع بوته از صفات بسیار مهم در تعیین عملکرد دانه می­باشند. بنابراین انتخاب ارقامی که دارای صفات مورد نظر باشند، می­تواند تولید عملکرد دانه بالا را تضمین نماید. از نظر میزان درصد بیماری FHB، ارقام شیراز، پیشتاز، قدس و مروارید۲ به عنوان مقاوم ترین ژنوتیپ ها شناسایی شدند. با توجه به مقادیر وراثت پذیری عمومی و پیشرفت ژنتیکی برای ارتفاع بوته و همچنین ثبت همبستگی بالای این صفت با عملکرد دانه، می توان از این صفت به عنوان صفت مطلوب برای بهبود عملکرد دانه از طریق گزینش استفاده نمود. علاوه بر این، نتایج کلی مطالعه حاضر نشان داد که استفاده از ارقام شیراز، پیشتاز، قدس و مروارید۲ در برنامه های بهنژادی برای انتقال ژن های صفت مقاومت به بیماری بلایت سنبله گندم، مناسب می باشد.

کلیدواژه ها:

Fusarium head blight disease ، Wheat ، Heritability ، بیماری بلایت فوزاریومی ، گندم ، وراثت پذیری