پهنه بندی آسیب پذیری در برابر خطر سیلاب در شهرستان اندیمشک با تاکید بر خطوط گاز (با استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره)
محل انتشار: فصلنامه پژوهش های دانش زمین، دوره: 15، شماره: 4
سال انتشار: 1403
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 98
فایل این مقاله در 24 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
این مقاله در بخشهای موضوعی زیر دسته بندی شده است:
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_ESRJ-15-4_002
تاریخ نمایه سازی: 13 آذر 1403
چکیده مقاله:
مقدمه هر ارتفاعی از آب رودخانه که طغیان کند و اراضی اطراف رودخانه یا مسیل را فراگیرد و به امکانات اقتصادی و مالی افراد خسارت وارد سازد را سیلاب میگویند. سیلاب از جمله بلایای طبیعی به شمار میرود که سالانه صدمات و خسارتهای زیادی به وجود میآورد. اولین اقدامی که برای کاهش خطر سیل مطرح می شود، مهار سیل در سرچشمه آن، یعنی زیرحوضه های آبخیز است . مسلما برای انجام دادن این کار شناسایی مناطق سیل خیز در داخل حوضه لازم است. از این نظر مناطق آسیب پذیر و پهنه هایی که پتانسیل بالایی در تولید سیل دارند، باید شناسایی شوند. در این پژوهش در پی آن هستیم که ابتدا با استفاده از مدلهای تصمیم گیری چندمعیاره، به پهنهبندی آسیب پذیری در برابر خطر سیلاب در شهرستان اندیمشک، بپردازیم و سپس با نظر به اینکه، گاز طبیعی هم اکنون پر استفادهترین سوخت و منبع انرژی میباشد و بروز حوادث در این خطوط موجب خسارات جانی و مالی میگردد. در این پژوهش سعی شده است تا موقعیت و میزان خطوط گاز در پهنههای پرخطر و آسیب پذیر در برابر سیلاب، مشخص گردد. انتظار میرود، با توجه به نتایج حاصل شده و شناسایی پهنههای دارای احتمال آسیب پذیری زیاد، بتوان در جلوگیری از بروز حوادث در هنگام بروز سیلاب احتمالی کمک کرد. مواد و روشها پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و روش تحقیق آن تحلیلی مبتنی بر تلفیق آنالیز دادهها، سیستم اطلاعات جغرافیایی و استفاده از فنون تحلیل چند معیاره است. جهت پردازش تصاویر و تجزیه و تحلیل دادهها نیز از نرمافزارهای Arc GIS، Ecognition، ENVI، Idrisi وExcel ، بهرهگیری شده است. جهت بررسی خطر سیلاب، ابتدا، عوامل موثر (ارتفاع، شیب، جهت شیب، فاصله از رودخانه، فاصله از شبکه راه، فاصله از خطوط گاز، فاصله از مناطق مسکونی، کاربری اراضی و زمین شناسی)، با توجه به شرایط طبیعی و انسانی منطقه شناسایی گردید. در مرحله بعد لایههای اطلاعاتی مربوط به هر یک از عوامل، در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه شد و ارزشگذاری و استانداردسازی نقشههای معیار، به صورت توام با استفاده از روشفازی انجام گرفت. وزندهی عوامل مورد بررسی با توجه به روش کرتیک و تحلیل نهایی، با بهرهگیری از روشهای چند معیاره Vikor، CODAS و MABAC، انجام گردید. نتایج و بحث با توجه به خروجی حاصل از الگوریتمهای مورد مطالعه، پهنههای پرخطر و بسیار پرخطر، بیشترین مساحت شهرستان را به خود اختصاص دادهاند. به طوری که به ترتیب؛ بر اساس مدل CODAS، ۳۰ و ۲۷ درصد، طبق خروجی مدل MABAC، ۳۲ و ۲۸ درصد و با نظر به نقشه پهنهبندی مدلVikor ، ۲۷ و ۳۶ هکتار از مساحت محدوده، در طبقه پرخطر و بسیار پرخطر قرار دارد. لذا میتوان گفت که نتایج حاصل از این مطالعه، حاکی از ریسک بالای شهرستان اندیمشک، از لحاظ رخداد خطر سیلاب میباشد. به علاوه، میتوان اذعان داشت که نتایج بررسی خروجیهای حاصل از روشهای مورد بررسی، بیانگر در معرض خطر بودن درصد بالایی از خطوط و تاسیسات گاز شهرستان میباشد. به طوری که، طبق نتایج حاصل از مدلهای تصمیمگیری چند معیاره CODAS و MABAC، ۳۸۶ کیلومتر (معادل ۴۴% از خطوط گاز) در پهنه پرخطر و ۲۸۵ کیلومتر (معادل ۳۲% از خطوط گاز) در محدوده بسیار پرخطر قرار دارد و بر اساس نقشه حاصل از مدل Vikor، ۳۹۸ کیلومتر (معادل ۴۵% از خطوط گاز) در پهنه پرخطر و ۴۲۷ کیلومتر معادل (۴۹% از خطوط گاز)، در محدوده بسیار پرخطر میباشد. نتیجهگیری با توجه به نتایج به دست آمده میتوان بیان کرد که به علت وجود شیبهای تند در قسمت شمالی و همچنین مساحت بالا جهت شیب جنوب و جنوبغربی و جنوبشرقی، وضعیت کاربری اراضی و وجود راه ترانزیتی و وجود دشتهای با شیب ۰ تا ۵%، معیارهای شیب، فاصله از راههای ارتباطی، کاربری اراضی و لیتولوژی به عنوان معیارهای مهم دخیل در وقوع سیلاب شهرستان اندیمشک، شناخته شدهاند. به علاوه با توجه به نتایج حاصل از پژوهش حاضر، به نظر میرسد، ریسک ناشی از وقوع سیل احتمالی در مسیر خطوط لوله انتقال گاز این شهرستان، میتواند به بروز خسارات جانی و مالی فراوانی منجر گردد. بنابراین، پیشنهاد میشود که جهت جلوگیری از احتمال وقوع حوادث بر روی خطوط گاز (شامل: آب شستگی در جریان خطوط لوله پس از وقوع سیل و نمایان شدن خطوط گاز، آبگرفتگی تاسیسات گاز ناشی از سیلاب، تخریب جادههای دسترسی و ساختمانهای ایستگاههای تقلیل فشار، شکسته شدن لوله و حتی انفجار و آتشسوزی)، در جهت مقاومسازی خطوط و تاسیسات گازی در سطح شهرستان، تدابیری صورت گیرد.
نویسندگان
صیاد اصغری سراسکانرود
گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
مهرداد چرومی
گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
الناز پیروزی
گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :