وضعیت کمی تولید پایان نامه ها و رساله های حوزه علوم انسانی با رویکرد اسلامی در دانشگاه فردوسی مشهد طی سال های ۱۳۶۳- ۱۳۹۳

هدف: هدف بررسی وضعیت کمی پایان نامه ها و رساله های حوزه علوم انسانی با رویکرد اسلامی در دانشگاه فردوسی مشهد به منظور تعیین نقش این دانشگاه در تولید علم اسلامی بود. روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، پژوهش حاضر در حوزه علم سنجی قرار می گیرد که با رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شد. در ترسیم نقشه علمی نیز از هم رخدادی واژگانی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه پایان نامه ها و رساله های حوزه علوم انسانی با رویکرد اسلامی در چهار حوزه تحصیلی یادشده و در دوره مذکور بود. در این پژوهش نمونه گیری انجام نشد و کل پایان نامه ها و رساله های با رویکرد اسلامی چهار دانشکده جامعه هدف در دانشگاه بررسی شد. یافته ها: در بازه زمانی پژوهش ۱۲۰۱ عنوان پایان نامه و رساله با رویکرد اسلامی در دانشگاه فردوسی مشهد به ثبت رسیده بود که از این تعداد، رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی با ۳۴۱ عنوان بیشترین و رشته زبان و ادبیات انگلیسی و زبان و ادبیات فرانسه هر یک با ۵ عنوان کمترین فراوانی را داشتند. در میان حوزه های تحصیلی، دانشکده الهیات بیشترین و دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی نیز کمترین سهم را در تولید پایان نامه ها و رساله هایی اسلامی داشتند. ۱۰۷۲ عنوان از پایان نامه ها مربوط به کارشناسی ارشد و ۱۲۹ عنوان نیز مربوط به دکتری بود. موضوع قرآن، حقوق جزا (فقه) و تفاسیر به عنوان موضوع های برتر شناخته شدند. همچنین متوسط رشد سالانه تولید پایان نامه ها و رساله های حوزه علوم انسانی با رویکرد اسلامی برابر با ۳۵. ۴۴ درصد بود که با توجه به میزان رشد سالانه ۸۳. ۳۲ درصدی کل پایان نامه ها و رساله های حوزه علوم انسانی در طی سال های مورد پژوهش، از رشد زیادی برخوردار بود. از ۲۱۰ عنوان مقاله علمی مستخرج از آنها، ۱۳۳ عنوان سهم مقطع کارشناسی ارشد و ۷۷ عنوان مربوط به مقطع دکتری بود. نقشه علمی پایان نامه ها و رساله های اسلامی شناسایی شده با استفاده از نرم افزار Vosviewer ترسیم و تحلیل شد. نتایج نشان دادند که این نقشه بر اساس تحلیل هم واژگانی از ۷ خوشه موضوعی تشکیل شده بود. نوع شبکه هم واژگانی نیز پیوسته بود. بر اساس خوشه بندی سلسله مراتبی نیز ۲۳ خوشه موضوعی شناسایی شد که قرآن به عنوان رانت شناسایی و ۲۲ خوشه دیگر در بطن آن قرار داشتند. نتیجه گیری: هرچند روند تولید پایان نامه ها و رساله های حوزه علوم انسانی با رویکرد اسلامی در این دانشگاه طی سال های مورد بررسی سیر صعودی داشته و از رشد زیادی برخوردار بوده است، اما بااین وجود، این روند در حوزه های تحصیلی مختلف این حوزه یکنواخت نبوده است. بنابراین مسئولان امر پژوهش در این دانشگاه برای بهبود این وضعیت بایستی برنامه ریزی و شرایطی فراهم نمایند تا دانشجویان و پژوهشگران انگیزه لازم جهت انجام پژوهش هایی با رویکرد اسلامی را کسب و در جهت بهبود و افزایش تولید علم دینی در این دانشگاه اقدام نمایند.

کلیدواژه ها:

پایان نامه و رساله ، علوم انسانی اسلامی ، موضوعات اسلامی ، علم سنجی ، دانشگاه فردوسی مشهد